“Naxçıvan İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı-2018”
“Azərbaycan İslam həmrəyliyi işinə böyük töhfələr verir. Bu məsələ bizim üçün prioritet məsələlərdən biridir. Azərbaycan qədim tarixə malik olan bir ölkədir. Azərbaycan xalqı əsrlər boyu öz milli mənəvi dəyərlərini yaşatmış, qorumuşdur. İslam dəyərləri isə milli mənəvi dəyərlərimizin tərkib hissəsidir” söyləyən Prezident İlham Əliyev dinlərarası münasibətlərin yüksək səviyyədə tənzimlənməsini ölkəmizi gücləndirən amillərdən hesab edir. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Avropa Şupasının üzvü olan Azərbaycan hər iki qurumda layiqincə təmsil olunmaqla dünyada baş verən hadisələrə tək islami deyil, bəşəri dəyərlər baxımından münasibətini bildirir. İƏT-in fəal üzvü kimi sivilizasiyalararası əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə , inkişafına, dünyada irqi ayrı-seçkilik hallarının aradan qaldırılmasına layiqli töhflərini verən Azərbaycan İslam aləminin təhsil, elm, mədəniyyət təşkilatı olan İSESCO-da da uğurlu fəaliyyət göstərir. 2009-cu ildə İSESCO tərəfindən Bakı şəhərinin İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan edilməsi, 2018-ci ildə bu ada Azərbaycanın ən qədim diyarı Naxçıvanın layiq görülməsi bir daha təsdiqləyir ki, İslam aləminin ayrılmaz parçası olan ölkəmiz dünyada dinlər, millətlərarası münasibətlərin tənzimlənməsi, mültikultural dəyərlər, bərabərlik prinsipləri əsasında inkişafı üçün səylərini əsirgəmir. Naxçıvanın İslam mədəniyyətinin paytaxtı adına layiq görülməsi bütünlükdə Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinə sadiqliyinin ifadəsidir. Ölkəmizdə “Multikulturalizm İli”, “İslam Həmrəyliyi İli”nin qeyd olunması, Birinci Avropa Oyunlarının, IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının keçirilməsi, 10 ili tamam olan “Bakı prosesi”nin bütün dinlər və millətlər üçün humanitar tribunaya çevrilməsi Azərbaycanın dünyada sülhün təminatına verdiyi töhfələrdəndir.
Qədim İpək Yolunun ən qədim şəhərlərindən olan, İslam dininin köklərini özündə yaşadan, tarixi abidələri, alınmaz qalaları ilə məşhur olan Naxçıvanın hər daşı, torpağı keçmişimizi yaşadan salnamədir. İslam aləminin ən müqəddəs dini ocaqlarından olan “Əshabul-kəhf” kimi ziyarətgahı ilə müsəlman ölkələrinin maraq göstərdiyi, mənbələrdə “Nuhçıxan” adlandırılan bu qədim məkanın Nuh peyğərbərlə bağlılığı da subut edir ki, milli-mənəvi dəyərləri yaşadan, yad təsirlərdən qoruyan bu qədim diyarın sakinləri bütün dinlərə eyni dərəcədə hörmət bəsləmişlər. Son illərdə aparılan quruculuq, abadlıq işləri sayəsində qədimliyi ilə müasirliyin vəhdətində inkişaf edən Naxçıvanın kənd və rayonları tanınmaz dərəcədə inkişaf edir, İslamın tarixini yaşadan məscidlər, ziyarətgahlar son illərdə abadlaşdırılır.
Cari ilin iyun ayında Naxçıvanda keçirilən “Naxçıvan İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı-2018””in açılış tədbirlərində iştirak etmək üçün muxtar respublikaya gələn İslam Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının Baş direktoru Əbdüləziz Osman əl-Tuveycrinin başçılıq etdiyi nümayəndələr bu qədim məkanın təbiətinə, gözəlliyinə heyran qaldılar. Muxtar Respublika Ali Məclisinin Sədri, Naxçıvan şəhərinin 2018-ci il üçün İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan edilməsi ilə əlaqədar yaradılmış Təşkilat Komitəsinin sədri Vasif Talıbov tədbirdə çıxış edərək bildirdi ki, İslam ölkələri ilə əməkdaşlığa xüsusi diqqət yetirən ümummilli lider Heydər Əliyevin milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması istiqamətində həyata keçirdiyi siyasəti davam etdirən cənab İlham Əliyev multikulturalizm ənənələrinə sadiq qalır, dünyaya dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsi modelini təqdim edir. Ölkəmizdə mövcud olan dini dözümlülük və tolerantlıq, multikultural dəyərlər nümunə kimi təbliğ olunur. Naxçıvanın İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı seçilməsi barədə qərarın qəbulu tarixi hadisə olmaqla sivilizasiyalararası dialoqa mühüm töhfələr verən Azərbaycanın bu qədim diyarındakı zəngin mədəni-mənəvi irsə yüksək qiymətin təzahürüdür. Tarixən yaxın və orta Şərqin əzəmətli şəhərlərindən biri kimi məşhur olan Naxçıvan İslam mədəniyyətinin çoxəsrlik dəyərlərinin layiqincə qorunub yaşadılmasında özünəməxsus rol oynamışdır.” “İslam elm, mədəniyyət, sülh və mərhəmət dinidir; mənəvi saflığa və ədalətə çağırışdır. Dünya sivilizasiyasının formalaşıb inkişaf etməsində islam təhsilinin, elminin və mədəniyyətinin böyük rolu vardır. Bunun sayəsində qədim Naxçıvan şəhərində də zəngin tarixi-mədəni irs formalaşmışdır” söyləyən Vasif Talıbov Naxçıvanın tarixi pasportu olan Möminə xatın, Gülüstan, Qarabağlar türbələrini, buzxana və hamamları, qədim məscidləri, abidələri türk-islam mədəniyyətinin dövrümüzə qədər gəlib çatmış nadir nümunələri adlandırdı. Azərbaycan Atabəylər dövləti zamanında inkişafın intibah mərhələsinə çatmış, orta əsrlərdə İslam mədəniyyətinin əsas mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra isə Naxçıvan Muxtar Respublikasında İslami dəyərlərə yeni yanaşmanın - elmi baxışın əsası qoyulub, türk-islam mədəniyyəti abidələri tədqiq olunub, Naxçıvan İslam mədəniyyətin əsas inkişaf mərkəzi kimi təsdiqini tapıb.
Bu paytaxtların seçilməsi dini fəlsəfə çərçivəsində həyata keçirilir və xüsusi meyarlar nəzərə alınır Yəni bu ada layiq görülən paytaxt zəngin tarixə sahib olmalı, mədəni baxımından və eyni zamanda islam mədəniyyətinə və bəşəri dəyərlərinə, insani dəyərlərə töhfə verməlidir. Məqsəd cəmiyyətdə xüsusi mexanizmlər vasitəsilə yaradıcılıq, elm və digər sahələrə əlavə töhfə verməkdir. İSESKO da ümumdünya sülh, harmoniya, intellektual yaradıcılıq, eyni zamanda elm və araşdırmalar vasitəsilə bu işə töhfə verir. Tarixən Yaxın və Orta Şərqin əzəmətli şəhərlərindən biri kimi Naxçıvan tarixən İslam mədəniyyətinin çoxəsrlik nailiyyətlərinin layiqincə qorunub yaşadılmasında özünəməxsus rol oynamışdır. Bu torpaqda 1000-dən çox tarixi abidənin mövcud olması və onlardan 60-a yaxın abidənin dünya əhəmiyyətli olması öz-özlüyündə Naxçıvanın qədim tarixinin göstəricisidir.
“”Əshabül-Kəhf” Ziyarətgahı” Dini-Mədəni Abidə Kompleksi, Gəmiqaya rəsmləri, “Naxçıvanqala””, “Nuh” türbəsi”, “Qarabağlar””, “Yusif Küseyiroğlu””, “Möminə xatın”” türbələri, Əlincəqala və digər abidələrin xüsusi özəlliyi ondadır ki, bu tarixi irs nümunələri maddi-mənəvi, dini inanc baxımından müqəddəs dəyərlərlə bağlıdır. Tarixi-mədəni abidələri, müasir inkişafı, dahi şəxsiyyətləri ilə tanınan bu torpaq Azərbaycan xalqı, islam aləmi üçün tək abidələri ilə deyil, eyni zamanda xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin vətəni kimi doğmadır və əzizdir. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın İSESCO-nun xoşməramlı səfiri adına layiq görülməsi ilə qurumla Azərbaycan arasında əlaqələr daha da inkişaf etmiş, şaxələnmişdir. Mövcud çoxəsrlik tolerant mühit İslam mədəniyyəti paytaxtları arasında Naxçıvanın xüsusi yerini müəyyən edir.
Azərbaycanın bütün bölgələrində olduğu kimi, muxtar respublika da özünəməxsus adət, ənənələri ilə məşhurdur. Hələ sovetlər dövründə Almaniyada böyük maraqla qarşılanan və mükafata layiq görülən “ Şərur yallısı”nın sorağı bu gün də müxtəlif ölkələrdən gəlir. Adı çəkilən “Şərur yallısı” kimi lavaşı, ətirli meyvələri, buz bulaqları, mineral suları ilə məşhur olan Naxçıvanın qonaqlı-qaralı olmasının səbəbi bu diyarın İslami, milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığıdır. Çox təəssüf ki, nankor qonşularımız xalqımıza məxsus mənəvi dəyərlərimiz kimi el şənliklərinin bəzəyi olan yallılarımıza da də şərik çıxmağa cəhdlər etmişlər. 2018-ci ilin 26 noyabr - 1 dekabr tarixlərində Mavriki Respublikasının paytaxtı Port Luis şəhərində UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin növbəti 13-cü sessiyasında qəbul edilmiş qərarla “Köçəri” və “Tənzərə” yallıları Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri kimi “ UNESCO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilib. Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyinin birgə əməkdaşlığı ilə təqdim edilən sənədinin məhz Naxçıvanın adı ilə bağlı olması xüsusi diqqət çəkir. Bununla da ermənilərin kütləvi rəqslərimizə qarşı təxribatlarının qarşısı alınıb. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban Əliyevanın dəstəyi ilə tək yallılarımız deyil, kamança hazırlanması və ifaçılıq sənəti, dolma hazırlama və paylaşma ənənəsi, Azərbaycan muğam ifaçılığı, lavaş bişirmə və paylaşma ənənəsi, Lahıc misgərlik sənəti, aşıq sənəti, Novruz bayramı, xalça sənəti, tar ifaçılığı, kəlağayı sənəti UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısında, həmçinin Çovqan- ənənəvi Qarabağ atüstü oyunu isə təcili qorunmaya ehtiyacı olan qeyri-maddi mədəni irs siyahısında yer alır”.
Xuraman İsmayılqızı, “İki sahil”
