Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) İdarə Heyəti uçot dərəcəsinin 0,25 faiz bəndi artırılaraq 7,25 faizdən 7,5 faizə çatdırılması barədə ötən gün qərar qəbul edib. Faiz dəhlizinin aşağı həddi dəyişməyərək 6 faiz saxlanılıb, yuxarı həddi isə 8,25 faizdən 9 faizə yüksəldilib.
Uçot dərəcəsinin artırılması gözlənilməz deyildi və illik inflyasiya səviyyəsi bu addımı qaçılmaz edirdi. Ötən il Azərbaycanda orta illik inflyasiya 6,7 faiz təşkil edib. Dekabr ayında isə illik inflyasiya 12 faiz olub. Bununla da AMB uçot dərəcəsini ötən ilin sentyabr ayından bəri baş tutan faiz dəhlizinin parametrlərinə dair 4 iclasın hər birində artırmaqla ümumilikdə 1,25 faiz bənd yüksəldib.
Cari il üçün proqnozlaşdırılan inflyasiya dərəcəsi ondan xəbər verir ki, bu il ərzində digər iclaslarda da uçot dərəcəsi artırıla bilər. Belə ki, faiz dəhlizinin parametrlərinə dair onlayn mətbuat konfransında çıxış edən AMB-nin sədri Elman Rüstəmov bildirib ki, 2022-ci ildə Azərbaycanda illik inflyasiyanın hədəf diapozonundan (2-6 faiz) yuxarı olacağı (6,6-7,5 faiz) gözlənilir. O, növbəti il üçün illik inflyasiyanın hədəf diapazonuna yaxın olacağının proqnozlaşdırıldığını vurğulayıb.
E. Rüstəmov ötən il baza inflyasiya proqnozuna əsaslanaraq bildirmişdi ki,2022-ci ilin ortalarından başlayaraq inflyasiya tempi aşağı düşməyə başlayacaq və illik əsasda onun səviyyəsi 6-7 faiz intervalında olacaq. Həmçinin AMB-nin cari il üçün pul və maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri barədə bəyanatında deyilir ki, 2022-ci ildə də pul siyasətinin başlıca məqsədi inflyasiyanın hədəf diapazonuna (2-6 faiz) doğru dinamikasının təmin edilməsi olacaq. Bildirilib ki, 2022-ci ilin ikinci yarısından inflyasiyanın bu diapazonun yuxarı intervalına doğru (6 faiz) irəliləməsi baş verəcək. Lakin bu məqsədə nail olmağın əsasən qeyri-monetar amillərdən - dünya ərzaq və enerji daşıyıcıları qiymətlərindən, tələb-təklif zəncirində bərpa vəziyyətindən, dövlət tarif siyasətindən və makroiqtisadi siyasətin çərçivəsindən asılı olacağı da xüsusi vurğulanıb. Ancaq ötən il olduğu kimi, cari ildə də sözügedən qeyri-monetar amillər aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. Bu isə inflyasiyanın səviyyəsinin azaldılmasında faiz dərəcəsinin rolunu məhdudlaşdırır.
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktoru Vüsal Qasımlı da bu qənaətdədir ki, monetar siyasət qısamüddətli dönəmdə təsirlidir, məsələn, məcmu tələbə və ya inflyasiyaya təsir etməklə: “Belə qəbul edilir ki, monetar siyasət uzunmüddətli dönəmdə neytraldır, məsələn, uzunmüddətli dönəmdə iqtisadi artıma təsir edə bilməz. Buna görə də monetar siyasətdən qısamüddətli dönəmdə məcmu tələbə təsir göstərməklə inflyasiya hədəfinə nail olmağa çalışılır”.
V. Qasımlı bildirib ki, AMB-nin keçən ilin sentyabr, oktyabr və dekabr aylarında uçot dərəcəsini üç dəfə ardıcıl yüksəldərək 7,25 faizə çatdırması ilk təsirlərini qısamüddətli pul bazarında göstərir. Uçot dərəcəsinin artırılması bazara birbaşa deyil, tədricən təsir göstərir. Çünki uçot dərəcəsi əvvəlki deyil, məhz yeni depozit və kreditlər üçün siqnaldır. Bazar iştirakçıları da buna uyğun olaraq maliyyə məhsullarının qiymətinə yenidən baxırlar, o cümlədən uçot dərəcəsi depozit və kredit faizlərinə artırıcı təsir göstərir: “Beləliklə, uçot dərəcəsinin uzunmüddətli təsirləri meydana çıxır, yüksək faizlər daha sərt monetar siyasətlə nəticələnir. Real faiz dərəcələrinin yüksəlməsi ev təsərrüfatlarının və biznesin istehlak və sərmayələrini məhdudlaşdırır. Eyni zamanda həm əhali, həm də biznes daha yüksək faizlər şəraitində daha çox yığıma meyllənirlər. Beləliklə, qısamüddətli dönəmdə məcmu tələbin kiçilməsi ÜDM-ə də azaldıcı təsir göstərir. İnflyasiya təzyiqləri azalır. Əsas odur ki, daha yüksək cari və gözlənilən real faiz dərəcələri iqtisadi agentlərin məcmu tələbin gələcəkdə azalması ilə bağlı gözləntilərini yaradır. İnflyasiya gözləntilərinin aşağı düşməsi gələcək inflyasiyanı da cilovlayır. Göründüyü kimi, AMB-nin uçot dərəcəsini artırması inflyasiyanı cilovlamağa hesablanıb”.
Görünən odur ki, uçot dərəcəsinin artması inflyasiyanın daha da yüksəlməsinin qarşısını almağa xidmət edə bilər, nəinki cari səviyyəsini azaltmağa. Bunun üçün isə əvvəlcə uçot dərəcəsinin iqtisadiyyata təsir imkanları olmalıdır.
Ceyhun Piriyev, “İki sahil”
