Gündəlik səslər sizdə güclü emosional reaksiyalara səbəb olursa, bu mizofoniya əlamətidir.

Demək olar ki, hər kəs yazı taxtasında dırnaq sıyırması və ya şifer üzərində təbaşir cırıltısı eşidəndə diskomfort hissi ilə reaksiya verir. Həmçinin diş həkiminin alətlərinin yüksək tonlu cızıltısını eşidəndə narahat olur. Amma elə ümumi səslər var ki, insanların çoxunu çətin ki, narahat etsin, lakin bəzilərini tamamilə “dəli edir”. Bunun elmi adı yunancadan "səsə nifrət" mənasını verən mizofoniyadır.

Tipik tətiklər digər insanlar yemək yeyərkən yaranan səslər və ya səs-küylü çeynəmə, dodaq döymə, boğazı təmizləmək, iyləmə kimi burun-boğaz səsləridir. Barmaqların şaqqıltısı, saatın tıqqıltısı, qələmin tıqqıltısı, su damcısı, kağız xışıltısı və ya köpük cığıltısı da daxil olmaqla, başqa növ səslər də insanları narahat edə bilər.

"Bunu təsvir etməyin əsas yolu, bəzi insanların müəyyən səslərə digərlərindən daha az dözə bilməsidir", -deyə Almaniyanın “Bielefeld” Universitetində psixoloji psixoterapevt və tədqiqatlar direktoru Anne Möllmann bildirib. Psixoloqlar 2014-cü ildən bəri mizofoniyanı öyrənirlər. Hələ rəsmi olaraq fərqli bir xəstəlik kimi tanınmasa da, Möllmann deyir ki, bu, "həqiqətən tez-tez baş verən bir fenomendir" və əhalinin təxminən 5%-də rast gəlinir.

Mizofoniya xəstələri sadəcə müəyyən səslərdən (adətən başqalarının diqqət etmədiyi səslərdən) əsəbiləşmirlər, həm də qəzəb, ikrah və aqressiya kimi güclü emosional reaksiyalarla cavab verirlər."Onlarda bu zaman ürək döyüntüsünün artması, bol tərləmə və ya ürəkbulanma kimi fizioloji hallar da baş verə bilər”, -deyə son səkkiz il ərzində mizofoniya üzrə ixtisaslaşmış qeyri-tibbi psixoterapiya mütəxəssisi Andreas Sibek bildirib. O qeyd edib ki, xəstələrindən biri 12 yaşından anasının çeynədiyini eşitməyə çətinliklə dözdüyünü və bunun çox stresli olduğunu deyir.

Təhqiredici səslər adətən yad insanlar tərəfindən deyil, məsələn, restoranda yaxınlıqdakı masada oturan kimsə tərəfindən deyil, əziyyət çəkənin yaxın münasibətdə olduğu insanlar tərəfindən səslənir. Möllmann deyir: "Bu, hər kəsi çox narahat edir, çünki insanlar çox vaxt birlikdə çox vaxt keçirdikləri sevilən insanlardır".

Yemək yeyən zaman kiminsə çıxardığı səslərə dözməkdə çətinlik çəkmək, xüsusən də səslərin yaradıcısı romantik tərəfdaşdırsa və ya valideyndirsə çox vaxt güclü günahkarlıq hissi yaradır. Tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, mizofoniya uzun müddət davam edən münasibətlərdə yaranan problemlərin ifadəsi deyil - hətta uşaqlar da bundan əziyyət çəkə bilər. Bir çox suallar cavabsız qalır, məsələn, bəzi səslərin bəzi insanları niyə belə qəzəbləndirdiyi. Möllmanın sözlərinə görə, təsirlənmiş şəxsin qulaqlarının bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Əksinə, o, iddia edir ki, səs beynə gedən yolda bir növ fərqli şəkildə işlənir.

Mütəxəssis qeyd edir ki, bu, səsin təbiətinə "tamamilə qeyri-mütənasib" güclü reaksiyalara səbəb ola bilər.

Sibek deyir ki, mizofonia klassik şərtli cavabı, yəni, əvvəllər neytral olan bir stimula qazanılmış cavabı ehtiva edir. O, belə bir reaksiyaya səbəb ola biləcək ümumi bir vəziyyəti təsvir edirək bildirib ki, yeməyini bitirmiş olsalar da, yemək masasında qalmağa məcbur edilən uşaqlarda daha çox belə hallar yarana bilir.Bu, onları getdikcə ailə üzvlərindən eşitdikləri çeynəmə səslərinə həssaslaşdıra bilər. "Valideynlərin etməli olduğu yeganə şey uşaqlarının masadan çıxmasına icazə verməkdir", -deyə Sibek məsləhət görür. "Bu, bir çox mənfi halların, eləcə də misofoniya hallarının qarşısını alardı"

O deyir ki, səslərə dözməyi öyrənməklə səsləri dəf etməyə çalışmaq faydasızdır. Mizofoniklər nifrət etdikləri səslərə sanki daha çox məruz qalırlar. Bəs yemək masasında misofonia üçün çarə nədir? Möllmann deyir ki, qulaqlıq taxmaq və ya fon musiqisi dinləmək ən azı müvəqqəti olaraq kömək edə bilər. Ancaq problemi yaxşılığa doğru həll etmək üçün o, yeməklərin səsdən əziyyət çəkənlər üçün məqbul bir şəkildə təşkil edilməli olduğunu söyləyir.

Bəzi ailələrdə və münasibətlərdə üzvlər və ya tərəfdaşlar ayrı yemək yeyirlər. Bu da ideal strategiya deyil. “Mizofoniyanın səbəb olduğu iztirablar şiddətli ola bildiyi üçün psixoterapiya faydalı bir seçim hesab edilə bilər. Hər halda, bu pozğunluğu ciddi qəbul etmək lazımdır", -deyə mütəxəssis bildirib.

Müalicə edilməzsə, tədqiqatçılar mizofoniyanın sosial narahatlıq və depressiya da daxil olmaqla fəsadlara səbəb ola biləcəyini müəyyən ediblər.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”