Dünyanın ən böyük və ən mürəkkəb qum təpələrindən birinin yaşı ilk dəfə hesablanıb.

Piramidaya oxşar qum təpələri adlarını müxtəlif formalarından alır və hündürlükləri yüzlərlə metrə çata bilir. Onlar Afrika, Asiya və Şimali Amerikada yerləşir və Marsda da görülə bilər. Lakin ekspertlər indiyədək onların nə vaxt yarandığını öyrənə bilməyiblər.

Alimlər Mərakeşdə Lala Lallia adlı qum təpəsinin 13 min il əvvəl əmələ gəldiyini müəyyən ediblər. Qum təpələri istiqamətini dəyişən və bir-birinə qarşı əsən küləklərdən yaranır.

Birkbek Universitetindən Charles Bristow və Aberystwhyth Universitetinin professoru Geoff Dullerin birlikdə apardıqları tədqiqat qum təpələrinin yaşlarının müəyyən edilməsi elm adamlarına dövrün iqlimini anlamağa kömək edir.

Barbar dilində "ən yüksək müqəddəs nöqtə" mənasını verən Lala Lallia Mərakeşin cənub-şərqindəki Erg Chebbi qum dənizində yerləşir. Onun hündürlüyü 100 metr, fırlanan qollarının eni isə 700 metrdir.

Yarandıqdan 8 min il sonra onun böyüməsi dayanıb və son bir neçə min ildə isə sürətlə genişlənib. Normalda səhralar Yerin geoloji tarixi kimi təyin edilir, lakin qum təpələri indiyə qədər bu tarixdə öz yerini tutmayıb.

Professor Dullerin dediyinə görə, bu, səhraların çox böyük olması ilə əlaqədar ola bilər ki, mütəxəssislər müəyyən bir qum təpəsinə baxdıqlarını dərk etmirlər:"Bu tapıntılar yəqin ki, bir çox insanı təəccübləndirəcək, çünki biz bu nəhəng qumun necə əmələ gəldiyini və səhrada ildə 50 santimetr sürətlə hərəkət etdiyini görə bilərik."

Mütəxəssislər qum təpələrinin yaşını təyin etmək üçün şüalanma tanışlıq adlı cihazdan istifadə ediblər. Bu metodla təpələrin günəş işığına sonuncu dəfə nə vaxt məruz qaldığını hesablamaq mümkün olur. Mərakeşdə bu metodla qaranlıqda toplanan qum dənələri, fotoşəkil və çapda istifadə edilən qırmızı otaqlara bənzər bir laboratoriyada araşdırılır.

Qum yerin altında qaldığı üçün onun məruz qaldığı radioaktivlik və saxladığı enerji artır. Qum dənəcikləri laboratoriya mühitinə məruz qaldıqda, işıq şəklində enerji buraxır və alimlər onların yaşını hesablaya bilirlər.

Duller deyib: "Qaranlıq laboratoriyamızda bu qum dənələrində işığı görürük. Onların işığı nə qədər parlaq olarsa, yerin altında da bir o qədər qalmış olur."

Bu nəhəng qum təpələrindən birinin ABŞ-ın Kolorado ştatında yerləşdiyini deyən professor Duller onun yerdən hündürlüyünün 225 metr olduğunu və təpələrə çıxmağın da çətinliyini söyləyib.

Vüsal Cahanov, “İki sahil”