Tibb elmləri doktoru, professor, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki Yavər Şıxəliyev bildirir ki, dünyada virusa qarşı peyvəndin tapılması üzrə araşdırmaların davam etdiyi müddətdə pandemiya ilə mübarizədə hər bir vətəndaş daha diqqətli olmalı, sağlamlığını qorumalıdır
Bir neçə gündür ki, bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də koronavirusa yoluxanların sayındakı rekord artım bəşəriyyətin gələcəyi üçün həyəcan siqnalıdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) açıqlamalarında qeyd olunduğu kimi, COVID-19-la bağlı tam özünü təsdiqləyən peyvəndin, sınaqdan çıxmış müalicə metodunun olmaması ciddi narahatlıq doğurur.
Pandemiyanın yayıldığı ilk günlərdən insanlarda xof yaradan, payızın gəlişi, soyuqların düşməsi ilə «çiçəklənən» pandemiya ilə bağlı statistik rəqəmlərin sürətli artımı, ölüm hallarının çoxalması təkcə səhiyyə işçilərini deyil, bütün insanları düşündürür. Bir neçə ölkədə virus əleyhinə peyvəndlərin tapılması ilə bağlı informasiyalar yayılsa da, preparatların kütləvi istehsalı və tətbiqi ilə bağlı dəqiq məlumat təsdiqlənməyib. Pandemiya ilə mübarizədə tövsiyə olunan məsləhətlər- insanların özlərinə qarşı məsuliyyətlərini artırması, gigiyenik qaydalara əməl olunması, həkim göstərişlərinə uyğun prosedurlara riayət edilməsi hələ ki, virusa qalib gəlməyin ən səmərəli metodu kimi üstünlüyünü saxlayır.
Koronavirusun yayıldığı ilk günlərdən ölkəmizdə kompleks tədbirlərin görülməsi, yeni xəstəxanaların, modul tipli səhiyyə ocaqlarının yaradılması ilə pandemiyanın geniş miqyasda yayılmasının qarşısı alındı. Karantin rejiminin tətbiqi, insanlar arasında aparılan maarifləndirmə, virusdan qorunmaq üçün tələb olunan lazımi qoruyucu vasitələrin, tibbi avadanlıqların ölkəmizdə istehsalına başlanılması səmərəsini verdi. Amma həmişə qeyd olunduğu kimi virusla mübarizədə əsas amil vətəndaş məsuliyyətinin artırılması, insanların maksimum qoruyucu vasitələrdən istifadəsinə nail olunmasıdır.
Cəmiyyətdə virusdan qorunmaq üçün tələb olunan tibbi maskalardan istifadə, ictimai yerlərdə nəzərdə tutulan qaydalara uyğun məsafələrin yaradılması, respublikamızda gigiyenik vasitələrin istehsalına başlanılması, tələbatın yerli məhsullar hesabına ödənilməsi ilə vəziyyət nisbətən normallaşdı. Yoluxanların sayının bəzi günlərdə yüzün altında olması vətəndaşlarda arxayınlıq, özlərinə və ətrafındakılara qarşı laqeydlik yaratdı. Maskalardan istifadəyə ehtiyacın olmaması ilə bağlı yanlış təsəvvür formalaşdı. Nəticə isə bu gün hamını qorxudan riskli vəziyyətin ifadəsi olan yeni yoluxma sayının dörd rəqəmlə göstərilməsidir. Gündəlik yoluxma hallarının 3 mini ötməsi hər bir vətəndaşı düşündürməlidir.
Profilaktik tədbir kimi testlərin bir neçə xəstəxanada aparılması, cavabı pozitiv çıxanların pandemik xəstəxanalarda və yaxud evlərdə- stasionar və ambulator müalicəsinə başlanılması ilkin mərhələ olsa da, müalicənin sonrakı gedişi, xəstənin sağalma müddəti yenə də qaydalara düzgün əməl edilməsindən çox asılıdır. Yəni, yoluxma riskini azaldan qaydalara tabe olunması müalicə müddətində də diqqətdə saxlanılmalı, həkimin məsləhəti olmadan başqalarının tövsiyələrinə əsasən dərmanların, antibiotiklərin qəbuluna yol verilməməlidir.
Respublikada ağciyər xəstəlikləri üzrə təcrübəli həkim kimi tanınan, tibb elmləri doktoru, professor, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki Yavər Şıxəliyev ölkəmizdə pandemiya ilə bağlı görülən tədbirləri, dövlətin ölkə vətəndaşlarına göstərdiyi diqqəti yüksək qiymətləndirərək bildirdi ki, hər bir vətəndaş profilaktik qaydalara əməl etməklə, virusa qarşı mübarizədə vətəndaşlıq borcunu da unutmamalıdır:
- Prezident İlham Əliyevin bildirdiyi kimi, dövlət siyasətinin əsasını təşkil edən insan amilinə diqqət pandemiyanın ilk günlərindən həyata keçirilən tədbirlərdə də əks olundu. Yeni istifadəyə verilən xəstəxanalar ən müasir tibbi avadanlıqlarla təchiz edildi, ixtisaslı mütəxəssislərdən ibarət həkim briqadaları yaradıldı. Ciddi karantin rejimi tətbiq olundu. Hazırda qüvvədə olan komendant saatının tətbiqi ilə virusa qarşı mübarizə tədbirlərinə, vətəndaşların nəzərdə tutulan qaydalara əməl etmələrinə nəzarət gücləndirildi. Görülən tədbirlər yeni yoluxma hallarının qarşısını nisbətən alsa da, vətəndaşların gigiyenik qaydalara əməl etməmələri səbəbindən virusun yayılma intensivliyi artır. Bunun üçün hər insan ilk növbədə özünə, ailəsinə, çalışdığı kollektivə diqqətlə yanaşmalı, pandemiyanın ilk əlamətlərini hiss etdiyi zaman həkimə müraciət etməlidir. El arasında işlədilən «Hər kəs özünün həkimi olmalıdır» deyimi bugünlərdə daha çox xatırlanır. Yəni orqanizmində virusun əlamətlərini hiss edən insanlar ilk növbədə sahə həkimlərinə müraciət etməli, onların məsləhətlərinə uyğun prosedur qaydalarını yerinə yetirməlidirlər. Testlərin aparılması üzrə dünya dövlətləri arasında ilk sıralarda yer alan ölkəmizdə bu sahədə hər cür şərait yaradılıb. Hazırda bir neçə xəstəxanada yerləşdirilən ən müasir tibbi avadanlıqlar vasitəsi ilə dəqiq test müayinəsi aparılır. Test zamanı təhlilin nəticəsi müsbət olan xəstə həkimin təyinatına görə stasionar və ambulator müalicəyə cəlb olunur.
Xəstəliyin davam etdiyi karantin müddətində bir neçə dəfə test yoxlamalarının aparıldığını qeyd edən Yavər həkim bildirdi ki, stasionar müalicə xəstəxanalarda aparıldığı üçün bütün prosedurlar nəzarət altında davam etdirilir. «Virusun simptomları nisbətən zəif hiss olunan və ev şəraitində müalicə alanlar xüsusi ayrılmış otaqlarda yerləşdirilməli, ətrafdan izolə edilməlidirlər. Evdə müalicə olunanlar pulsuz dərmanla təmin edilir. Müalicə müddətində xəstəliyin gedişinə nəzarət edən sahə həkimlərinin məsləhətlərinə əməl olunmalıdır» söyləyən Yavər Şıxəliyev bildirdi ki, tibbi personalın icazəsi olmadan, özbaşına dərman preparatlarından, antibiotiklərdən istifadə təhlükəlidir. Pandemiyanın ağır forması ilə müşahidə olunan hallarda, nəfəs çatışmazlığı baş verən zamanda xəstə süni ventilyasiya aparatına həkim-reanimotoloqun məsləhəti əsasında qoşulur. Bu zərurət yarandıqda xəstə ciddi müayinədən keçirilir, bütün parametrlər üzrə dəyərləndirmələr aparılır. Xəstənin aparatda qalma müddəti klinik, laborator təhlillərin gedişatından asılıdır və müddəti müalicənin gedişatından asılıdır.
«Virusa yoluxmamaq üçün hansı profilaktik tədbirlər görülməlidir» sualını cavablandıran Yavər həkim bildirdi ki, insanlar ilk növbədə orqanizmlərinin immunitetlərini möhkəmləndirməlidirlər. Müalicəsi başa çatan xəstələr üçün orqanizmin gücləndirilməsi xüsusilə vacibdir. Bunun üçün yemək rasionuna, düzgün qidalanmaya diqqət artırılmalıdır. Amma bütün hallarda pandemiyaya qarşı mübarizənin ən səmərəli metodu vətəndaş məsuliyyətinin artırılmasıdır.
Bu gün hər birimizin gündəlik müşahidə etdiyimiz istifadə olunan maskaların əl çantalarında, ciblərdə gigiyena qaydalarına uyğun olmayan şəraitdə saxlanılması, yenidən taxılması halları yolverilməzdir. ÜST-ün tövsiyələrində də qeyd olunduğu kimi maskalardan düzgün istifadə etməklə, nəzərdə tutulan səviyyədə ara məsafələri saxlamaqla, təmizlik və gigiyena qaydalarına riayət etməklə koronavirusa qalib gəlmək olar. Unutmayaq ki, çətin olmayan, gündəlik həyat tərzimizə çevrilən bu qaydalara əməl etmək sağlamlığımızın əsas qarantıdır.
Xuraman İsmayılqızı,
«İki sahil»
