Ətirdən istifadənin tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Ətirləri insanlar minlərlə il əvvəl kəşf ediblər. İlk ətirlərin tərkibi bitki ekstraktlarının, qatranların və aromatik maddələrin yanması nəticəsində yaranan tüstü ətrafında əmələ gələn qoxu molekullarından ibarət olub. 

2000-ci ildə Misirdə ətirlərdən geniş istifadə olunurdu. Fironlar və yuxarı təbəqədən olan insanlar dini mərasimlərdə , dəfn mərasimlərində  və gündəlik həyatlarında ətirlərdən istifadə edirdilər. Misirlilər yağlara bitki ekstraktları əlavə etməklə və onlardan ətir yaratmaq üçün istifadə etməklə ətir istehsalını daha da  təkmilləşdirmişlər. Ətirlərdən istifadə qədim Roma və Yunanıstanda  da geniş yayılmışdı. Romalılar bədənlərini ətirləmək və emosional təsir yaratmaq üçün ətirlərdən istifadə edirdilər.

Orta əsrlər Avropasında ətirlərdən istifadə bir müddət azalsa da, İslam dünyasında, Şərqdə ətir istehsalı və istifadəsi davam etmişdir. İslam sivilizasiyası bir çox ətir istehsalı üsullarını inkişaf etdirdi. İspaniyadakı Əndəlus İslam sivilizasiyası ətir istehsalında böyük rol oynamışdır. Müasir ətir sənayesi 19-cu əsrdə çiçəkləndi. Fransa ətir istehsalında aparıcı rol oynadı və Qras bölgəsi dünyanın ətir paytaxtı oldu. Kimyəvi sintez üsullarının inkişafı ətir istehsalında istifadə olunan inqrediyentləri əldə etməyi asanlaşdırdı və bu, ətir sənayesinin inkişafına töhfə verdi.

Ətirin müasir formulası bir çox qoxuların diqqətlə seçilməsi və qarışdırılması ilə yaradılmışdır.  Müasir dövrün ətirlərinin tərkibində bitki ekstraktları, essensiyalar, aromatik birləşmələr, yağlar və spirt ola bilər.Bu gün ətir istehsalı böyük bir ticarət sektoruna çevrilib və bir çox markaların ətirləri mövcuddur.

Ətir seçimləri insandan insana dəyişə bilər. Hər kəsin dərisi fərqlidir və  ətir seçməzdən əvvəl onu sınaqdan keçirmək vacibdir.

Xammal

Bu gün ətir sənayesinin xammalı adətən nadir və ya çətin əldə edilən təbii maddələrdən ibarətdir. Çox vaxt yüksək qiyməti ilə tanınan bəzi bahalı ətir maddələrinə nəzər salaq.

Ənbergris orta əsr mənbələrində adı müşklə birlikdə çəkilən qiymətli maddədir. Ətriyyatda istifadə olunan bu maddə  balinaların ifrazatından yaranır və bunu alkoqol ətirinə bənzəyən şirin, torpaq qoxusu verən bu mumvari maddəni ancaq okean və ya dənizin dibindən, həmçinin  sahilindən yığmaq mümkündür. Nadir və ətirli kəhrəba dəbdəbəli ətirlərdə istifadə edilən ən bahalı inqrediyentlərdən biridir.

Ud, Ağar ağacının yoluxmuş hissəsindən əldə edilən sıx, odunsu qatrandır. Ud Yaxın Şərqin ənənəvi qoxusu kimi tanınır və olduqca bahalıdır. Ud bir çox lüks və şərq ətirlərinin əsas tərkib hissələrindən biridir.

Süsən bitkisinin köklərindən əldə edilən iris essensi çiçəkli, tozlu qoxu verir və bahalıdır. Süsən kökü  çox çətin əldə  olunan bir materialdır və lüks ətirlərdə istifadə olunur.

Zəfəran qırmızı çiçəklərdən əldə edilən və ədviyyat kimi istifadə edilən bir materialdır. Yüksək keyfiyyətli zəfəran növləri nadirdir və məhsul yığımı prosesi kifayət qədər vaxt aparır. Buna görə də zəfəran ətriyyatda istifadə olunan  və qiyməti artıran bahalı tərkib hissədir.

İlanq-ilanq Cananga odorata tropik çiçəyindən əldə edilən yağdır.  Şirin qoxuya malik bu yağ  lüks ətirlərdə geniş istifadə olunur. Bahadır, çünki  keyfiyyətli ilanq-ilanq efir yağını əldə etmək üçün çoxlu çiçək lazımdır.

Öz ətrinizi kəşf edin

Beləliklə, öz ətirinizi hazırlamaq barədə bir az danışaq. Öz ətirini hazırlamaq, şəxsi seçimlərinizə və üslubunuza uyğunlaşdırılmış ətir yaratmaqdır. Bu, sizin üçün unikal və fərdi bir qoxu yaratmağın bir yoludur. Şəxsi ətir istehsalı üçün əsas addımlar buradadır.   

İlk addım hansı qoxuların və notların sizə xoş gəldiyini müəyyən etməkdir. Hansı ətir ailəsinə üstünlük verdiyinizi (çiçəkli, odunlu, sitrus, ədviyyatlı və s.) və hansı notların sizi cəlb edən qoxular olduğunu müəyyən etmək vacibdir.Ətirinizin əsas notlarını müəyyən etmək üçün bəyəndiyiniz qoxulara əsasən bəzi essensiyaları seçə bilərsiniz. Məsələn, lavanda, qızılgül, vanil, paçuli və ya sitrus essensiyaları. Əsas notlar ətirinizin xarakterini və qalıcılığını müəyyən edir. Əsas notları tamamlamaq üçün orta notlar və üst notlar əlavə edə bilərsiniz. Daha yüngül və efemer qoxular əlavə etmək ətirinizin mürəkkəbliyini artırmağa kömək edir. Məsələn, berqamot, jasmin, gül ağacı, limon və ya rozmarin kimi notlardan istifadə edə bilərsiniz.

Seçdiyiniz  qoxuları qarışdırmaq və sınamaq vacibdir. Qoxuları birləşdirərək ətirinizin harmoniyasını yoxlayın. Təcrübə edərək, nisbətləri tənzimləyərək və müxtəlif notlar əlavə edərək ətirinizi fərdiləşdirə bilərsiniz. Sizə ətir üçün əlavələr lazımdır,  bu əlavələr adətən spirt və ya daşıyıcı yağlar olur. Ətir essensiyalarını daşıyıcı materialla  qarışdıraraq ətirinizi tamamlaya bilərsiniz. Sonra ətirinizi qaranlıq və sərin yerdə bir müddət saxlamağınız məsləhətdir. Bu, ətirin qaldıqca qoxuların bir-birinə uyğunlaşmasına kömək edir.

Qeyd edək ki, şəxsi ətir istehsalı balanslaşdırma və təcrübə tələb edən bir prosesdir. Essensiyaları və əlavələri təhlükəsiz istifadə etmək də vacibdir. Bu proses sizə mürəkkəb görünsə və ya fərdi ətir yaratmaqda çətinlik çəkirsinizsə , peşəkar parfümerlərdən və ya şəxsi ətir emalatxanalarından dəstək ala bilərsiniz.

Leyla Şıxəli, “İki sahil”