Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda keçirilən beynəlxalq forumda çıxış edərkən şəxsi təcrübəyə və uğurla həyata keçirilən, qalib gələn strategiyaya əsaslanan bir sıra çox mühüm, proqram xarakterli bəyanatlar verdi. Onlar ümumilikdə və hər biri ayrı-ayrılıqda yerli və xarici mediada çoxsaylı nəşrlərin mövzusuna çevrildi. Əlbəttə ki, bu gözlənilən idi.
Dövlət başçısının verdiyi çox mühüm bəyanatlara diqqət etməklə biz dünyada baş verən hadisələrin fonunda gələcək geosiyasi proseslərin konturlarını çəkə bilərik. Avropa İttifaqına üzvlük heç vaxt Azərbaycanın məqsədi olmayıb: “Biz heç vaxt qarşıya çata bilinməyən hədəflər qoymuruq. Ona görə də biz heç vaxt Aİ-yə üzv olmağı qarşıya hədəf qoymuruq. Biz aydın başa düşürdük və başa düşürük ki, bu, real deyil və heç vaxt olmayacaq, biz onların tələb etdikləri hər şeyi etsək belə. Türkiyə buna gözəl nümunədir”. 1949-cu ildən bəri Türkiyə Avropa Şurasının qurucularından biridir və 12 sentyabr 1963-cü ildə imzalanan AİK ilə Türkiyə arasındakı Assosiasiya Sazişi sayəsində, 1964-cü ildən bəri Avropa Birliyi və sələflərinin “ortaq üzvü” olmuşdur. Bu rəqəmi düşünün. Bu il Türkiyənin bu statusu almasından 60 il ötür, lakin heç vaxt Aİ-yə tamhüquqlu üzv ola bilməyib. “Türkiyə namizəd olduqdan sonra bir çox ölkə Avropa İttifaqına qəbul edildi. Amma Türkiyə əhalisinin müsəlman olması səbəbindən qəbul edilmədi, gəlin, çox ədalətli olaq. Biz həmişə çox açıq danışırıq. Türkiyənin bəzi meyarlara uyğun olmadığını söyləmək isə tamamilə əsassızdır. Biz əməkdaşlığa hazırıq, lakin qarşılıqlı hörmətə və qarşılıqlı maraqlara əsaslanırıq”. Azərbaycan prezidentinin dediyi kimi Türkiyə Aİ-yə qəbul olunmur və qəbul edilməyəcək. Və məhz Türkiyə təcrübəsini ayıq-sayıq dəyərləndirərək Azərbaycan Aİ-nin qapılarını döyməmək barədə strateji cəhətdən düzgün qərar verdi.
Ukrayna, Gürcüstan və Moldovanın Azərbaycanın təcrübəsini öyrənməsi faydalı olardı. AB-nin necə vədlər verə biləcəyini və verməyi sevdiyini aydınlaşdırmaq üçün, daha sonra müxtəlif, tez-tez uydurulmuş, formal səbəblərdən imtina edilir. Eyni zamanda, ölkəmiz Aİ ilə yaxşı və qarşılıqlı faydalı ticarət aparır. Ən azı onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2023-cü ilin sonunda Azərbaycanla Aİ ölkələri arasında ticarət dövriyyəsi 21,4 milyard avro təşkil edib. Bunların hamısı Aİ və NATO üzvləridir. Gördüyünüz kimi bu təşkilatlara qoşulmadan Aİ və NATO ölkələri ilə əməkdaşlıq edə bilərsiniz! Eyni zamanda, ölkəmiz Aİ ilə ticarət dövriyyəsini artırmaq üçün əlindən gələni edir. Belə ki, Macarıstanın Xarici İşlər və Xarici Ticarət naziri Peter Siyarto əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayevlə birgə keçirdiyi brifinqdə bildirib ki, Macarıstan və Azərbaycan arasında əlaqələrin yüksək səviyyədə olması əlaqələrimizin genişləndirilməsi üçün geniş imkanlar açır.
Prezident Əliyevin qarşıdan gələn COP29 konfransı və Azərbaycanın qlobal yaşıl gündəmdəki rolu ilə bağlı bütün cavablarını birləşdirsək, o zaman onları ölkəmizin suverenliyinin möhkəmlənməsi və suverenliyinin gücləndirilməsi sayəsində bir dövlət kimi təsbiti kimi xarakterizə etmək olar. Ölkəmizin artan beynəlxalq nüfuzu, haqlı olaraq qlobal ekoloji gündəmdə iştirak edən dünyanın aparıcı dövlətlərindən birinə çevrilmişdir. İlham Əliyev xüsusilə demişdir: “Biz sədrliyimizi təkcə ölkəmizi təmsil etmək fürsəti kimi deyil, bu, vacib olsa da, həm də qlobal miqyasda ən aktual problemlərin praktiki həllinə real töhfə vermək imkanı kimi baxırıq.” Prezident ölkəmizin ətraf mühitin mühafizəsi istiqamətində fəal siyasət apardığını qeyd edərək, keçmiş “qara şəhər”in və Bibiheybətin ərazilərinin təmizlənməsindən nümunələr gətirdi, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun su ehtiyatları məsələsinə toxundu. Eyni zamanda, cənab İlham Əliyev çoxtərəfli əməkdaşlıq tələb edən problemlərə, məsələn, Xəzər dənizinin dayazlaşmasına da işarə edib. O, “yaşıl keçid” məsələsinə də toxunaraq, qazıntı yanacaqları və bərpa olunan enerji mənbələri arasında müvafiq balansın tapılması istiqamətində işlərin aparıldığını qeyd edərək, yaşıl enerji layihələrinə, o cümlədən bu gün gələcək 240 meqavatlıq günəş elektrik stansiyasına birgə investisiyalardan danışdı. Ümumi gücü 1300 meqavat olan daha dörd günəş və külək elektrik stansiyasının təməlqoyma mərasimi. Prezident hidroenergetikanın potensialını da qeyd etdi və vurğuladı ki, təkcə Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda son üç ildə su elektrik enerjisi gücü təxminən 170 MVta çatmışdır.
Ermənistanla sülh yolu ilə nizamlanma məsələsinə gəlincə, Prezident İlham Əliyev ilk növbədə Ermənistanda xarici qüvvələrin körüklədiyi revanşist əhval-ruhiyyədən danışmış, xüsusilə Ermənistanı silahla təmin edən Fransa, Yunanıstan və Hindistanı xatırlatmışdı. Bakının Ermənistanın daxili işlərinə qarışmaq məqsədinin olmadığını vurğulayan ölkə başçısı, bununla belə, İrəvanın və onun himayədarlarının hərəkətlərinin Azərbaycanın milli təhlükəsizliyini təhdid etdiyi hallarla bağlı barışmaz mövqe nümayiş etdirmişdir: “Onlar bizə qarşı hərbi qüdrətlərini artırdıqda, vaxtaşırı qoşunlarını sərhədimizdə cəmləşdirəndə biz səssiz qala bilmərik. Bu bizim təhlükəsizliyimizlə bağlıdır və bizim narahat olmağa haqqımız var. Ona görə də onlara və onlardan Azərbaycana qarşı forpost kimi istifadə etmək istəyənlərə mesajım: bunu etməyin! Ermənistana nə qədər silah verilsə də, onların bizə qarşı heç bir şansı yoxdur. İkinci Qarabağ müharibəsi bunu nümayiş etdirdi”. Bundan başqa, Prezident Ermənistandakı revanşist əhval-ruhiyyənin qlobal kontekstinə də diqqət çəkimişdir. “Bundan başqa, Ermənistan qlobal qarşıdurmaya daha bir namizəd ola bilər. Təəssüf ki, sərhədlərimizə yaxın yerlərdə belə hallar var. Onlardan Qərblə Rusiya arasında qlobal qarşıdurmanın bir hissəsi kimi istifadə oluna bilər və bunun onlar üçün ən yaxşı ssenari olub-olmaması onların öz işidir. Amma bu fəlakət ola bilər. Bu gün onlara son və daimi dəstək vəd edənlər isə sərhəddə ilk atəşlə qaçacaqlar” – Azərbaycan Prezidenti növbəti dəfə dağıdıcı qüvvələrə xəbərdarlıq etdi. Sülh prosesində irəliləyiş məsələsinə toxunan Əliyev sülh yolu ilə nizamlanma üçün beş ədalətli prinsip irəli sürən ölkəmizin təşəbbüsünü vurğuladı. Prezident Ermənistan tərəfinin sülh müqaviləsinin mətninə qondarma “Dağlıq Qarabağ”la bağlı bənd daxil etmək istəyini xüsusi qeyd edib. Lakin ötən ilin sentyabrında Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyini tam bərpa etdikdən sonra İrəvan bu bəndi ləğv etmək məcburiyyətində qaldı. Əliyev danışıqların bu yaxınlarda davam etdiyini vurğulayıb və Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirləri arasında görüşün təşkilinə görə Almaniya kanslerinə və bu ölkənin xarici işlər nazirinə, həmçinin Qazaxıstan hökumətinə bu ölkədə nazirlərin görüşünün təşkili təklifinə görə təşəkkür etdi. İlham Əliyev delimitasiyanın bütün nüanslarını təfərrüatı ilə əhatə edərək vurğuladı ki, “delimitasiya və sülh sazişi iki ayrı məsələdir. Məncə, onları birinə birləşdirib, birini digərindən asılı vəziyyətə salmaq düzgün olmaz”. Kommunikasiyaların və Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsinə toxunan ölkə başçısı Əliyev bir daha üçtərəfli Bəyannaməyə əməl olunmasının vacibliyini vurğuladı, ona görə də Ermənistan Azərbaycandan Naxçıvan Muxtar Respublikasına kommunikasiyalar üçün Azərbaycana quru dəhlizi verməyə borcludur. Bununla belə, Əliyev Ermənistanla tezliklə sülhün imzalanması perspektivi ilə bağlı ümumən kifayət qədər nikbin idi: “Azərbaycan və Ermənistan arasında COP29-dan əvvəl, ən azı, əsas prinsiplər üzrə razılaşma əldə etmək kifayət qədər real görünür”. O, həmçinin bu yaxınlarda Qazax rayonunun 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması ilə bağlı ikitərəfli dövlət komissiyasının razılaşdırılmasını tərəflərin əldə etdiyi konstruktivliyin mühüm göstəricisi kimi qeyd etdi.
Azərbaycanın iqtisadi, siyasi və mədəni missiyası ideyasını cənab İlham Əliyevin bu sözləri ən yaxşı ifadə edir: “Biz həm Avropada, həm də dünyanın şərq hissəsində özümüzü eyni dərəcədə rahat hiss edirik. Azərbaycan cəmiyyəti əsrlər boyu həm islam, həm də Avropa sivilizasiyalarının dəyərlərini böyük ölçüdə mənimsədiyi üçün biz heç bir narahatçılıq yaşamırıq. Ona görə də təbii ki, bu yerləşmə bizə aktiv nəqliyyat siyasəti aparmağın zəruriliyini diktə edir”. Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi edən ölkə kimi seçilməsi Cənubi Qafqazda geosiyasi reallıqların dəyişməsini əks etdirir ki, bu da Azərbaycanın suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün bərpası, beynəlxalq aləmdə güclənməsi, ona inamın artması ilə mümkün olmuşdur. Regionda sülh və sabitliyə töhfə verən bir dövlət kimi dünya birliyi qlobal əhəmiyyət kəsb edən dünya forumunun platforması olmağa layiqdir. Ümumiyyətlə, dünya gündəmində Azərbaycan artıq həll olunmayan ərazi münaqişəsi ilə bağlı deyil, müasir dövrün aktual problemlərinin müzakirəsi üçün beynəlxalq səhnə imici qazanır. Prezident bu barədə belə deyib: “Enerji həqiqətən sülhə aparır. Tarixdən bilirik ki, neft müharibələrə, qan tökülməsinə səbəb olub. İndi biz bu paradiqmanı dəyişirik. Və bu günə qədər uğur qazanmışıq”.
Hicran Hüseynova,
Milli Məclisin Komitə sədri, professor
