Xəyal dünyaları xeyli geniş və xeyli inkişaf etmiş olan uşaqlara kitabdakı əhvalat və hadisələrdən daha çox, bu əsərlərin şüurun alt qatında qoyduğu izlər təsir edir. Bəs uşaqlar nə oxumalıdır?
Dünyanın ən böyük media qurumlarından biri olan Böyük Britaniyada yerləşən BBC-nin mədəniyyət və incəsənət sahələri ilə məşğul olan beynəlxalq platforması olan Culture, bütün zamanların ən yaxşı 100 uşaq kitabının siyahısını yayımlayıb.
Siyahıda yer alan ilk beş kitaba nəzər salaq:
Vəhşi şeylər haradadır (Maurice Sendak, 1963)
"Vəhşi şeylər haradadır" (ingilis dilində "Where the Wild Things Are") Maurice Sendak tərəfindən yazılmış və illüstrasiya edilmiş məşhur uşaq kitabıdır. Bu kitab ilk dəfə 1963-cü ildə nəşr olunub. Kitabda Max adlı bir oğlanın hekayəsi danışılır. Max, axşam yeməyini yeməkdən imtina etdikdən sonra, öz otağında təxəyyül dünyasına səyahət edir və burada vəhşi şeylər adlanan böyük və qorxunc məxluqlarla tanış olur. O, onların kralı olur, amma sonda evinə və anasının yanına qayıdır.
Kitab, illüstrasiyaları və təsirli hekayəsi ilə məşhurdur və uşaq ədəbiyyatında klassik bir əsər sayılır. 2009-cu ildə kitab əsasında bir film də çəkilmişdir.
Alisa möcüzələr ölkəsində (Lewis Carroll, 1865)
"Alisa möcüzələr ölkəsində" ("Alice's Adventures in Wonderland") Lewis Carroll tərəfindən yazılmış məşhur bir uşaq kitabıdır. İlk dəfə 1865-ci ildə nəşr olunmuşdur. Kitabda Alisa adlı bir qızın hekayəsi danışılır. Alisa bir gün bir dovşanın yuvasına düşərək fantastik və möcüzə dolu bir dünyaya səyahət edir. Bu dünyada o, bir çox qəribə və maraqlı personajlarla, o cümlədən Ağ Dovşan, Gülən Pişik, Qırmızı Kraliça və Çılğın Şlyapaçı ilə tanış olur.
Kitab fantastik elementləri, söz oyunları və absurt hadisələri ilə məşhurdur və həm uşaqlar, həm də böyüklər tərəfindən sevilir. "Alisa möcüzələr ölkəsində" dünya ədəbiyyatında klassik bir əsər sayılır və çoxsaylı adaptasiyaları, filmləri və səhnə tamaşaları mövcuddur. Kitabın davamı "Alisa güzgü içində" ("Through the Looking-Glass, and What Alice Found There") adlanır və 1871-ci ildə nəşr olunmuşdur.
Uzuncorab Pippi (Astrid Lindgren, 1945)
"Uzuncorab Pippi" (orijinal adı "Pippi Långstrump") Astrid Lindgren tərəfindən yazılmış məşhur uşaq kitabıdır. İlk dəfə 1945-ci ildə nəşr olunmuşdur. Kitab, qeyri-adi güclərə və sərbəstliyə sahib olan Pippi adlı bir qızın macəralarını danışır. Pippi Uzuncorab, güclü, sərbəst və çox maraqlı bir şəxsiyyətdir. O, heç bir qaydalarla bağlı deyil və iki dostu Tommy və Annika ilə birlikdə müxtəlif macəralar yaşayır.
Pippi, atasının dənizlərdə itkin düşməsindən sonra, anası isə erkən yaşda öldüyündən, öz evində tək yaşayır. O, uydurulmuş şəhər olan Villekulla Kottege-də yaşayır. Pippi'nin gücü və sərbəstliyi, uşaqların özlərini təsəvvür etmək və sərhədsiz macəralar yaşamaq istəklərini əks etdirir.
Astrid Lindgren'in Pippi Uzuncorab kitabları dünya miqyasında sevilmiş və müxtəlif dillərə tərcümə olunmuşdur. Kitablar həmçinin çoxsaylı filmlər, seriallar və teatr tamaşalarına ilham vermişdir.
Balaca Şahzadə (Antoine de Saint-Exupéry, 1943)
"Balaca Şahzadə" (fransızca "Le Petit Prince") Antoine de Saint-Exupéry tərəfindən yazılmış məşhur və klassik bir uşaq kitabıdır. İlk dəfə 1943-cü ildə nəşr olunmuşdur. Kitab, təyyarə qəzasına uğrayan bir pilotun səhrada rastlaşdığı sirli bir oğlanın hekayəsini danışır. Bu oğlan Balaca Şahzadədir və o, öz kiçik asteroidi B-612-dən gəlmişdir.
Hekayə boyunca Balaca Şahzadə, yaşadığı asteroid və səyahət etdiyi digər planetlər haqqında pilotla danışır. O, müxtəlif planetlərdə qarşılaşdığı qəribə və simvolik personajlar haqqında hekayələr paylaşır. Bu personajlar arasında bir kral, bir özünübəyənən, bir içki düşkünü, bir iş adamı, bir fənər yandırıcı və bir coğrafiyaçı var. Hər bir personaj, yetkinlik həyatının müəyyən bir tərəfini təmsil edir.
Kitabın əsas mövzuları arasında sevgi, dostluq, təkəbbür, uşaqlıq və yetkinlik arasındakı fərqlər var. "Balaca Şahzadə" həm uşaqlar, həm də böyüklər üçün mənalı və təsirli bir hekayədir. Kitabın poetik dili və dərin fəlsəfi məzmunu onu dünya ədəbiyyatının incilərindən birinə çevirmişdir. Antoine de Saint-Exupéry kitabı həm yazmış, həm də illüstrasiyalarını çəkmişdir.
Hobbit (JRR Tolkien, 1937)
"Hobbit" (tam adı "The Hobbit, or There and Back Again") J.R.R. Tolkien tərəfindən yazılmış məşhur fantastik romandır. İlk dəfə 1937-ci ildə nəşr olunmuşdur. Kitabın baş qəhrəmanı Bilbo Baggins adlı bir hobbitdir. Bilbo, Gandalf adlı bir sehrbaz və bir qrup cırtdanla birlikdə böyük bir macəraya çıxır. Onların məqsədi, cırtdanların itirilmiş xəzinəsini geri qaytarmaq və onu Smaug adlı bir əjdahadan almaqdır.
Kitab boyunca Bilbo və onun yoldaşları bir çox təhlükələrlə üzləşirlər. Onlar trollar, orklar, canavarlar və nəhəng hörümçəklərlə mübarizə aparır, elflər və insanlar kimi müxtəlif məxluqlarla tanış olurlar. Bilbo, həmçinin, Gollum adlı qəribə bir məxluqla qarşılaşır və ondan güclü və sirli bir üzük qazanır. Bu üzük, Tolkien'in daha sonra yazdığı "Üzüklərin Efendisi" trilogiyasının əsas mövzusunu təşkil edir.
"Hobbit" uşaqlar və böyüklər üçün nəzərdə tutulmuşdur və fantastik ədəbiyyatın klassik nümunələrindən biri sayılır. Kitabın zəngin təsvirləri, maraqlı personajları və dərin fantastik dünyası onu oxucular arasında çox sevilən bir əsər etmişdir. "Hobbit" həmçinin bir çox dilə tərcümə olunmuş, filmlərə, teatr tamaşalarına və oyunlara ilham vermişdir.
Nigar Orucova, “İki sahil”
