Uşaqların onlayn təcrübələrini müsbət və təhlükəsiz saxlamağa kömək edəcək 5 üsul

Uşağınız böyüdükcə çox güman ki, internetdə daha çox vaxt keçirir.

Dostlar və ailə ilə əlaqə saxlamaq, maraqların arxasınca getmək və hansısa məşğuliyyətin bir hissəsinə çevrilmək kimi onlayn olmağın çox müsbət cəhətləri var. Ancaq bu, həmişə uşaqlar üçün təhlükəsiz və müsbət təcrübə deyil.

Bəs uşağınızı potensial zərərlərdən qoruyaraq internet və rəqəmsal texnologiyaların təklif etdiyi bütün yaxşı şeyləri maksimum dərəcədə artırmağa necə kömək edə bilərsiniz?

Əsas qaydaları aydın təyin edin

Övladlarınızla kiminlə və necə ünsiyyət qurduqları və kimin internetdə yazdıqlarını görə biləcəyi barədə səmimi söhbətlər aparın.

Onlayn olan hər şeyin – şəkillər, videolar, şərhlər, başqaları ilə paylaşdıqları və başqalarının onlarla və onlar haqqında yazdıqları və paylaşdıqları – onlar haqqında məlumat izi buraxdığını izah edin. Müsbət “rəqəmsal iz” buraxdıqlarından əmin olmaq üçün onlar onlayn etdikləri və dedikləri barədə diqqətli olmalıdırlar.

Onların ayrı-seçkilik və ya qeyri-münasib əlaqənin heç vaxt qəbuledilməz olduğunu başa düşdüyünə əmin olun. Heç kim şayiələr yaymamalı, təhqiredici və ya utancverici hekayələr və ya fotoşəkillər paylaşmamalıdır. Bir insana zərərsiz bir zarafat kimi görünə bilən şey başqaları üçün çox ağır ola bilər.

Əgər uşağınız internetdə onu əsəbiləşdirən, narahat edən və ya qorxudan bir şeylə qarşılaşırsa, onu dərhal sizə və ya etibarlı böyüklərə deməsini təşviq edin.

Uşaqlar tez-tez onlayn qısnama və ya sui-istifadə edənlərlə qarşılaşırlar. Buna görə də onların ayıq olması və onlayn qarşılaşdıqları hər hansı problemli davranışa necə reaksiya verməyi bilməkləri vacibdir.

Cihazlardan necə, nə vaxt və harada istifadə ediləcəyinə dair qaydalar yaratmaq üçün uşağınızla işləyin.

Göndərməzdən əvvəl düşünün

Uşaqlara tapşırılmalıdır ki, internetdə bir şey göndərməzdən əvvəl, xüsusən də əsəbisinizsə iki dəfə düşünün. Mesaj, foto və ya video paylaşdıqdan sonra onun yayılmasını idarə etmək çətindir. Onu virtual aləmdən yığışdırmaq demək olar ki, mümkün deyil.

Yadda saxlayın ki, sizin məxfilik hüququnuz var. Başqalarının hesablarına daxil olmaq, onların icazəsi olmadan telefonlarından istifadə etmək və ya onların məlumatlarını və ya şəkillərini paylaşmaq düzgün deyil.

Uşaqları qorumaq üçün texnologiyadan istifadə edin

Övladınızın cihazının həmişə yeniləndiyini və ən son proqram təminatı ilə işlədiyini, məxfilik parametrlərinin aktiv olduğunu və məlumatların toplanması minimuma endirilməsi üçün konfiqurasiya edildiyini yoxlayın ki, insanlar sizin görünməsini istəmədiyiniz hər hansı məlumatı görməsinlər.

Uşağınıza şəxsi məlumatı məxfi saxlamağı öyrənməyə kömək edin. Məxfilik parametrləri təhlükəsiz deyilsə, hər kəs məlumatınızı görə bilər.

İstifadə edilmədikdə veb-kameraları örtün.

Ödənişsiz onlayn resurslardan, o cümlədən təhsildən ehtiyatlı olun. Övladınızdan şəkil və ya tam adını təqdim etmək istənilirsə, bunun etibarlı veb sayt olduğundan əmin olun.

Paylaşmadan əvvəl düşünün

Məkanlarınız da daxil olmaqla məlumatınızı kimin gördüyünə nəzarət etmək üçün sosial media platformalarınızda məxfilik parametrlərini dəyişə bilərsiniz.

Kimlə nə paylaşdığınızı diqqətlə düşünün. Ünvan, telefon nömrəniz və ya bank məlumatlarınız kimi şəxsi məlumatlarınızı paylaşmayın. Parollarınızı heç kimlə, hətta yaxın dostlarınızla da paylaşmayın!

Onlarla onlayn vaxt keçirin

Uşağınızın dostları, ailəsi və sizinlə təhlükəsiz və müsbət onlayn ünsiyyət qurması üçün imkanlar yaradın. Başqaları ilə əlaqə qurmaq, virtual qarşılıqlı əlaqədə mehribanlıq və empatiya modelləşdirmək üçün əla fürsət ola bilər.

Uşağınıza dezinformasiya və yaşına uyğun olmayan məzmunu və potensial narahatlığa və ya digər zərərlərə səbəb ola biləcək məzmunu tanımaqda və ondan çəkinməkdə kömək edin. Onları etibarlı məlumat mənbələri ilə tanış edin.

Uşaqlar qeyri-sağlam qidaları, gender stereotiplərini və ya yaşa uyğun olmayan materialları təbliğ edə biləcək reklamlara məruz qala bilərlər. Onlara onlayn reklamları tanımaqda kömək edin və gördüyünüz mənfi mesajların bəzilərində nəyin səhv olduğunu birlikdə araşdırmaq fürsətindən istifadə edin.

Yaşına uyğun tətbiqləri, oyunları və digər onlayn əyləncələri müəyyən etmək üçün uşağınızla vaxt keçirin. Zərərli məzmuna malik ola biləcək və ya məxfilik riski yarada bilən tətbiqlərə qarşı diqqətli olun.

Sağlam onlayn vərdişləri modelləşdirin

Özünüz təcrübə edərək müsbət onlayn davranışı təşviq edin. Göstərdiyiniz nümunəyə və övladınız haqqında internetdə paylaşdıqlarınıza, o cümlədən onların fotoları və videolarına diqqət yetirin.

Uşağınızı onlayn mehriban olmağa və müsbət mesajlar və ya emojilər göndərməklə dostları və ailəni dəstəkləməyə təşviq edin.

Onların onlayn dərsləri varsa, məxfiliyi qorumaq üçün onları başqalarına hörmətlə yanaşmağa və kamerada görünənlərə diqqət yetirməyə təşviq edin.

Övladınız onlayn fəaliyyətlərdən əsəbiləşir və ya gizlidirsə, diqqətli olun. Onlara izah edin ki, bulinq və ya təcavüzlə qarşılaşmaq heç vaxt onların günahı deyil və onlar bunu sirr olaraq saxlamamalıdırlar.

Onların məktəbinin rəqəmsal öyrənmə siyasətləri ilə tanış olun. Uşaqların onlayn təhlükəsizliyini təmin etmək və kiber zorakılıq və ya uyğun olmayan məzmun barədə necə məlumat verməklə bağlı ən son problemlər üçün yerli yardım xətləri və resursları axtarın.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”