Həddindən artıq qəribə psixoloji sindromlar insanların beyninin necə işlədyini və psixologiyasının sərhədlərinin nə qədər genişlədiyini göstərir. Bu sindromlar nadir hallarda rast gəlinən bəzən də çox qəribə davranış və hissiyatları əks etdirir. Belə sindromlar bəzən elm adamlarının belə təəccübünə səbəb olur və insan psixikasının dərinliklərini daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.

Budur, nadir hallarda rast gəlinən və çox maraqlı olan bəzi psixoloji sindromlar:

"Xarici aksent"

"Xarici aksent" sindromu bir insanın gözlənilməz şəkildə və heç vaxt öyrənmədiyi bir dilin aksentini qazanması ilə xarakterizə olunan nadir bir nevroloji vəziyyətdir. Bu sindromun səbəbləri hələ tam olaraq başa düşülməyib. Amma adətən beyin zədələnmələri, insult, travmatik beyin zədələri və ya bəzi nevroloji xəstəliklər nəticəsində ortaya çıxa bilər.

Xəstələr bəzən öz ana dillərindəki tələffüzü dəyişdirərək bənzərsiz bir aksentlə danışırlar. Bu aksent çox vaxt bir xarici dilin aksentinə bənzəyir. Bu sindrom xəstələrin həm sosial, həm də şəxsi həyatlarında narahatlıq yarada bilər. Sindrom olduqca nadirdir və heç bir dəqiq statistik məlumat yoxdur amma tibb tarixində bəzi tanınmış halları mövcuddur. Bu sindromun nə səbəbdən baş verdiyini və necə müalicə edilə biləcəyini anlamaq hələ də elm adamları üçün maraqlı bir araşdırma mövzusudur.

“Yad əl”

"Yad əl" sindromu (alınma adı ilə "Alien Hand Syndrome" olaraq da tanınır) bir insanın öz əlini özünə qarşı hərəkət etməsi və ya öz iradəsindən asılı olmayaraq qəribə davranışlar göstərməsi ilə xarakterizə olunan nadir bir nevroloji vəziyyətdir. Bu sindromun səbəbləri arasında beyin zədələnmələri, insultlar, nevroloji xəstəliklər və ya bəzi tibbi müdaxilələr ola bilər. Xəstələr bəzən öz əllərini istəmədən hərəkət etdirdiklərini və ya əllərindən ayrı bir iradə ilə hərəkət etdiklərini hiss edə bilərlər. Məsələn, bir əl digər əl tərəfindən tutulur və ya əl özünü qorumaq üçün hərəkət edir. Sindrom gündəlik fəaliyyətləri, məsələn, xörək yemək, yazmaq və ya digər əsas hərəkətləri çətinləşdirə bilər. Bu, həmçinin sosial və emosional stress yarada bilər. Yad əl sindromu insanın beyin fəaliyyətinin necə mürəkkəb olduğunu və beyin zədələnmələrinin bədənin idarə olunmasına necə təsir edə biləcəyini göstərir. Bu sindrom, həmçinin nevrologiyanın qeyri-adi və maraqlı aspektlərini əks etdirir.

“Paris”

"Paris” sindromu Parisə səyahət edən bəzi insanlar arasında ortaya çıxan və şəhərin gözlənilən gözəllik və idealizminin əksinə olaraq reallıqla üzləşdikdə yaranan psixoloji bir vəziyyətdir. Bu sindrom əsasən Yaponiya kimi ölkələrdən Parisə səfər edən turistlər arasında yayılmışdır və turistlərin şəhərin mədəniyyətindən və sosial mühitindən məyus olmaları ilə xarakterizə olunur.

Xəstələr şəhərin gözlədikləri kimi olmadığını gördükdə anksiyete, depressiya, narahatlıq və bəzən psixoz kimi simptomlarla qarşılaşa bilərlər. Həmçinin həddindən artıq emosional reaksiya, şüur itkisi və ya hətta halüsinasiyalar yaşaya bilərlər. Sindromun ən əsas səbəblərindən biri mədəni şokdur. Şəhərin gözlənilən romantik və idealizə olunmuş təsvirləri ilə reallıq arasındakı fərq turistlərdə məyusluq və kədərlilik yarada bilər. Parisdəki bəzi sosial və mədəni xüsusiyyətlər, məsələn, xidmət keyfiyyəti, şəhərin çirkliliyi və ya insan davranışları bəzən turistlərin ideal təsəvvürləri ilə uyğunsuz ola bilər.

“Peter Pan”

"Peter Pan” sindromu yetkin yaşa çatmış insanların uşaqlıq dövründən ayrılmaq və böyümək istəmədikləri bir vəziyyəti təsvir edən bir termindir. Adını J.M. Barrie'nin məşhur "Peter Pan" hekayəsindən alır. Peter Pan böyüməkdən imtina edən və həmişə uşaq olaraq qalmaq istəyən bir xarakterdir. Bu sindrom adətən yetkin yaşlarında olan şəxslərin məsuliyyətləri və yetkin həyat tələblərindən qaçaraq bir uşağın sadəliyi və rahatlığını yaşamaq istədiklərini göstərir.

Sindromu  yaşayanlar bəzən emosional və şəxsiyyət inkişafında gecikmələr yaşaya bilər. Onlar özlərini yetkin yaşlarında belə inkişaf etməmiş və ya qeyri-müstəqil hiss edə bilərlər. Bu sindrom şəxsin şəxsi və sosial münasibətlərini təsir edə bilər. Ailələr, dostlar və iş yoldaşları ilə münasibətlərdə çətinliklər yarada bilər. “Peter Pan sindromu”nun müalicəsi adətən psixoterapiya və fərdi inkişaf proqramları ilə həyata keçirilir. Bu, şəxsin emosional inkişafını və məsuliyyət qəbul etmə bacarığını artırmağa kömək edə bilər.

"Otello"

"Otello" sindromu bir insanın həyat yoldaşı və ya tərəfdaşının ona xəyanət etdiyinə inanaraq qısqanclıq və şübhə ilə davranması ilə xarakterizə olunan bir psixoloji vəziyyətdir. Bu sindromun adı Şekspirin "Otello" pyesindəki baş qəhrəman olan Otellodan götürülüb. Otello həyat yoldaşının ona xəyanət etdiyini düşünərək onunla əlaqədar qısqanclıq və şübhə ilə qarşılaşır.

Belə ki, şəxslər tərəfdaşlarının onları aldatdığına və ya xəyanət etdiyinə əmin olurlar. Baxmayaraq ki, bunun üçün heç bir konkret dəlil yoxdur. Bu şübhə və qısqanclıq bəzən yersiz mübahisələrə, tərəfdaşın özəl həyatına müdaxiləyə və ya hətta zorakılığa səbəb ola bilər. Sindrom bəzən nevroloji pozuntular, psixiatrik xəstəliklər və ya beyin zədələnmələri nəticəsində ortaya çıxa bilər. “Otello” sindromu xüsusilə şübhələrin və qısqanclığın necə ciddi psixoloji təsir göstərə biləcəyini göstərir. Bu sindromun daha yaxşı başa düşülməsi, həmçinin müalicə yollarının inkişaf etdirilməsi üçün daha çox tədqiqat tələb olunur.

“Truman”

“Truman” sindromu insanın həyatının bir televizya proqramı və ya film kimi izlənildiyini düşünməsi ilə xarakterizə olunan bir psixoloji vəziyyətdir. Bu sindrom adını 1998-ci il "The Truman Show" filmindən alır. Burada baş qəhrəman Truman Burbank (Jim Carrey tərəfindən canlandırılır) bütün həyatının bir televiziya şousunun bir hissəsi olduğunu və hər şeyin manipulyasiya edildiyini düşünür.

Şəxslər bəzən ətrafdakıların onlara qarşı gizli məqsədlər güddüyünü və ya həyatlarını təşkil etdiyini düşünə bilərlər. Bu inam anksiyete, qorxu və ya qısqanclıq hisslərinə səbəb ola bilər. Bu sindrom bəzən psixoz və ya ciddi emosional problemlərlə nəticələnə bilər. Xəstələrdə əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri, paranoiya və hətta halüsinasiyalar yaşana bilir. “Truman” sindromu psixologiyanın və mədəni təsirlərin insan davranışlarına necə təsir etdiyini göstərən maraqlı bir fenomen olaraq qəbul edilir. Bu sindromu daha yaxşı başa düşmək və müalicə etmək üçün psixoloji və nevroloji tədqiqatlar davam edir.

Nigar Orucova, “İki sahil”