Dünya siyasi arenasında güclü liderlər öz dəqiq mövqeləri və strateji baxışları ilə fərqlənirlər. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2025-ci il avqustun 22-də Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan arasında yüksək səviyyəli görüşün yekunlarına dair səsləndirdiyi bəyanat həm regionun gələcəyi, həm də qlobal enerji təhlükəsizliyi baxımından mühüm siyasi hadisə oldu. Bu çıxış, əslində, təkcə üç qardaş ölkənin qarşılıqlı münasibətlərinə işıq salmır, eyni zamanda Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyanın strateji xəritəsində yeni səhifə açır.
Prezident İlham Əliyev bəyanatında xüsusi olaraq qeyd etdi: “Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında əməkdaşlıq tarixi köklərə, mədəni birliyə və ortaq maraqlara əsaslanır. Bu gün qəbul etdiyimiz qərarlar xalqlarımızın rifahına xidmət etməklə yanaşı, regionda sülhün və sabitliyin möhkəmlənməsinə də ciddi töhfə verəcək.” Bu fikirlər göstərir ki, Bakı görüşü təkcə iqtisadi xarakter daşımır, eyni zamanda siyasi etimadın möhkəmləndirilməsinə xidmət edən mühüm mərhələdir. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionları arasında formalaşan əməkdaşlıq platformaları uzunmüddətli sabitlik və inkişaf üçün mühüm dayaqdır. Görüşdə enerji əməkdaşlığı əsas müzakirə mövzularından biri oldu. Cənab Prezident İlham Əliyev vurğuladı: “Enerji resurslarının şaxələndirilməsi və birgə layihələrin həyata keçirilməsi bizim ümumi maraqlarımızı təmin etməklə yanaşı, Avrasiyanın enerji təhlükəsizliyinə də ciddi töhfə verəcək.” Burada söhbət təkcə neft və qaz layihələrindən getmir. Azərbaycanın yaşıl enerji gündəliyi – külək, günəş və hidrogen potensialı da Türkmənistan və Özbəkistanla əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açır. Xəzərin enerji xəritəsində Azərbaycan artıq tranzit və istehsalçı ölkə kimi öz sözünü deyib. İndi isə bu üçlük əməkdaşlığı regionu qlobal enerji dəhlizlərinin ən etibarlı hissəsinə çevirə bilər. Eyni zamanda, nəqliyyat-logistika sahəsində əməkdaşlıq xüsusi diqqət mərkəzində oldu. Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, “Orta Dəhliz artıq beynəlxalq miqyasda böyük maraq doğurur və bizim ölkələr bu dəhlizin əsas sütunlarıdır.” Bu isə Azərbaycanın uzun illərdir həyata keçirdiyi nəqliyyat strategiyasının uğurunun göstəricisidir. Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu, Ələt Beynəlxalq Limanı, Zəngəzur dəhlizi layihəsi və digər infrastruktur təşəbbüsləri məhz bu günlər üçün hazırlanmış strateji addımlar idi.
Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanı birləşdirən amillərdən biri də ortaq mədəni irs, dil və din birliyidir. Bu fakt yalnız dostluq münasibətlərində deyil, həm də siyasi əməkdaşlıqda mühüm rol oynayır. Prezident İlham Əliyev bəyanatında bu məsələyə toxunaraq bildirdi: “Bizim xalqlarımızı birləşdirən dəyərlər əsrlərlə möhkəmlənib. Bu birliyin üzərində qurulan əməkdaşlıq daha dayanıqlı və səmərəli olacaq.” Mədəni yaxınlıq siyasi qərarların qəbulunu asanlaşdırır, qarşılıqlı etimadı artırır və əməkdaşlığa təbii zəmin yaradır. Bu isə regionun sabitlik dayaqlarını gücləndirən mühüm faktordur. Müasir dünyada enerji böhranları, qlobal ticarət müharibələri və geosiyasi risklər dövlətlərin həmrəyliyini daha da zəruri edir. Türkmənistan–Azərbaycan–Özbəkistan üçtərəfli formatı məhz bu çağırışlara cavab olaraq ortaya çıxmış effektiv əməkdaşlıq modelidir. Azərbaycan Prezidenti bəyanatında bunu açıq şəkildə ifadə etdi: “Bizim birliyimiz təkcə xalqlarımıza deyil, həm də regiona və qlobal miqyasda sabitliyə xidmət edəcək.” Bu, diplomatik dildə sadə bir cümlə kimi görünsə də, əslində böyük siyasi yük daşıyır. Çünki burada söhbət təkcə iqtisadi faydadan deyil, həm də regional təhlükəsizlikdən, beynəlxalq münasibətlərdə yeni güc mərkəzinin formalaşmasından gedir. Son illərdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsləri regionda əməkdaşlıq formatlarını tamamilə yeni müstəviyə çıxarıb. Türk Dövlətləri Təşkilatında, Qoşulmama Hərəkatında və digər beynəlxalq platformalarda olduğu kimi, Türkmənistan və Özbəkistanla üçtərəfli əməkdaşlıqda da Azərbaycanın liderliyi qabarıq görünür. Cənab Prezidentin siyasi uzaqgörənliyi və diplomatik fəallığı nəticəsində Azərbaycan qlobal enerji xəritəsinin aparıcı mərkəzinə çevrilib. Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan arasında baş tutmuş yüksək səviyyəli görüş və onun yekunlarına dair cənab Prezident İlham Əliyevin bəyanatı region üçün tarixi dönüş nöqtəsidir. Bu sənəd sadəcə bir siyasi mətn deyil, həm də gələcək onilliklərin əməkdaşlıq yol xəritəsidir. Azərbaycanın liderliyi ilə formalaşan bu birlik, Avrasiya məkanında yeni güc balansı yaradır və qlobal miqyasda da böyük rezonans doğurur. Əslində, 22 avqust bəyanatı yalnız bugünkü maraqları deyil, həm də sabahın strateji hədəflərini müəyyənləşdirən bir sənəddir. Və bu hədəflər içərisində Azərbaycan öz qətiyyətli mövqeyi, güclü diplomatiyası və milli maraqlara söykənən siyasəti ilə ön sıradadır.
David İbramxəlilov,
YAP Qusar rayon təşkilatının sədri
