Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında münasibətlərin əsasını qarşılıqlı hörmət, bərabərlik və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan əməkdaşlıq təşkil edir. 2006-cı ildə qüvvəyə minmiş “Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi” iki tərəf arasında əlaqələrin hüquqi bazasını formalaşdırıb. Hazırda isə tərəflər yeni Hərtərəfli Əməkdaşlıq Sazişi üzərində danışıqları davam etdirirlər.
Yeni sənəd tərəflər arasında əməkdaşlığı enerji, ticarət, nəqliyyat, ekologiya, rəqəmsallaşma, innovasiya, təhsil və mədəniyyət kimi geniş sahələr üzrə dərinləşdirməyi nəzərdə tutur. Bu, Aİ–Azərbaycan əlaqələrinin təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi və strateji tərəfdaşlıq müstəvisinə keçməsinə şərait yaradır.Azərbaycan son illərdə Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyi üçün mühüm tərəfdaşa çevrilib. Xüsusilə Cənub Qaz Dəhlizi və onun tərkib hissəsi olan Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) layihəsi bu münasibətlərin mərkəzində dayanır.
2020-ci ildən etibarən Azərbaycan qazı TAP vasitəsilə Avropa bazarına, o cümlədən İtaliyaya və digər ölkələrə çatdırılır. Bu, Avropa üçün enerji mənbələrinin şaxələndirilməsinə, Azərbaycan üçün isə Avropa bazarlarında etibarlı tərəfdaş mövqeyinin möhkəmlənməsinə səbəb olub.2022-ci ilin iyul ayında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula fon der Lyayen tərəfindən imzalanan enerji sahəsində strateji tərəfdaşlığa dair memorandum əlaqələrdə dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir. Sənədə əsasən, 2027-ci ilə qədər Azərbaycan Avropaya qaz ixracını iki dəfə artırmağı, həmçinin yaşıl enerji – xüsusilə külək və günəş enerjisi ixracını təmin etməyi planlaşdırır.
Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq təkcə təbii qaz ixracı ilə məhdudlaşmır. İndi gündəmdə bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı və yaşıl keçid dayanır.
Azərbaycan 2030-cu ilə qədər “yaşıl enerji” strategiyası çərçivəsində külək və günəş enerjisi istehsalını artırmağı planlaşdırır. Bu istiqamətdə Aİ ölkələri, xüsusilə İtaliya, Macarıstan və Rumıniya ilə birgə layihələr həyata keçirilir. “Yaşıl Enerji Dəhlizi” təşəbbüsü çərçivəsində Xəzər dənizindən Avropaya bərpa olunan enerji nəqli üçün texniki infrastrukturun yaradılması planlaşdırılır.
Bu təşəbbüs Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə məqsədlərinə uyğun olmaqla yanaşı, Azərbaycanın regional enerji mərkəzi kimi rolunu daha da gücləndirir.Avropa İttifaqı–Azərbaycan əlaqələrinin mühüm istiqamətlərindən biri də nəqliyyat və logistika sahəsidir. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə formalaşan Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) Avropa ilə Asiya arasında yükdaşımaları üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.
Aİ bu dəhlizi alternativ və dayanıqlı nəqliyyat marşrutu kimi dəstəkləyir. Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu xəttinin və Xəzər dənizindəki liman infrastrukturunun inkişafı Avropa bazarlarının Mərkəzi Asiya və Çinlə birləşdirilməsinə imkan verir.
Azərbaycanın bu sahədəki fəaliyyəti Avropa üçün strateji baxımdan vacibdir, çünki bu marşrut Rusiya ərazisindən keçmədən malların daşınmasına alternativ və təhlükəsiz yol yaradır.
Avropa İttifaqı və Azərbaycan arasında təhsil, mədəniyyət və vətəndaş cəmiyyəti sahələrində də əməkdaşlıq genişlənir. Azərbaycan gəncləri üçün “Erasmus+” və “Horizon Europe” proqramları çərçivəsində Avropanın ali təhsil müəssisələrində təhsil və təcrübə imkanları yaradılıb.Bundan əlavə, Aİ ölkələrində Azərbaycan mədəniyyətinin tanıdılması, mədəni irsin qorunması və qarşılıqlı mədəni tədbirlərin təşkili bu əlaqələrin humanitar ölçüsünü gücləndirir.
Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığında balanslı və praqmatik siyasət yürüdür. Rəsmi Bakı həm Avropa ilə sıx iqtisadi və enerji əlaqələrinə malikdir, həm də öz milli maraqlarını qorumaqda ardıcıldır.
Aİ də öz növbəsində Azərbaycanın regionda sabitlik və enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında oynadığı rolu yüksək qiymətləndirir. Tərəflər arasında qarşılıqlı etimadın artması, dialoqun intensivləşməsi və birgə layihələrin çoxalması bu münasibətlərin gələcəkdə daha da dərinləşəcəyinə əsas yaradır.Son illərdə Avropa İttifaqı–Azərbaycan münasibətləri qarşılıqlı maraqlar, etimad və strateji baxışlar üzərində formalaşan yeni mərhələyə qədəm qoyub. Enerji, nəqliyyat, yaşıl enerji və humanitar sahələrdə əldə edilən nəticələr bu əməkdaşlığın sabit və uzunmüddətli olacağını göstərir.Azərbaycan bu gün Avropa üçün etibarlı tərəfdaş, enerji təminatçısı və regional sabitliyin dayağı kimi çıxış edir. Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığın davamlı inkişafı isə həm ölkəmizin iqtisadi gücünə, həm də beynəlxalq nüfuzuna mühüm töhfə verir.
Ömər Bağırlı,
YAP Xətai rayon təşkilatının könüllüsü
