Zəngilanın işğaldan azad edilməsi xalqımız üçün qürur və iftixar doğurub. Bu əlamətdar hadisədən sonra rayon yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub və gələcək tərəqqi üçün möhkəm təməl yaranıb.
Zəngilan rayonu zəngin təbii sərvətləri və strateji mövqeyi ilə seçilən bir məkandır. Rayonun ərazisi çöküntü suxurları ilə yanaşı, vulkanik materiallar – yura və təbaşir çöküntüləri ilə zəngindir. Burada əhəng xammalı, tikinti və susuzlaşdırılmış soda üçün əhəng daşı, qızıl və qara mərmər yatağı kimi müxtəlif faydalı qazıntılar mövcuddur. Bu sərvətlər Zəngilanın iqtisadi inkişaf potensialını artırır və bölgədə sənaye, tikinti və digər sahələrin fəaliyyətinə zəmin yaradır.
Rayon ərazisindən Araz, Oxçuçay, Həkəri və Bəsitçay çayları keçir, bu da əkinçilik və kənd təsərrüfatının inkişafına imkan verir. Şərqdən Həkəri çayından Mehri dağ silsiləsinə qədər uzanan Zəngilan şimalda Qubadlı, şərqdə Cəbrayıl, cənubda İran, qərbdə isə Ermənistanla həmsərhəddir. Bu strateji mövqe rayonun tarixi və geosiyasi əhəmiyyətini daha da artırır.
1993-cü ildə Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının işğalı fonunda zəngilanlılar 67 gün ərzində tam mühasirədə ermənilərlə vuruşmuşdur. Bu döyüşlərdə 235 nəfər şəhid və itkin verilmişdir. Zəngilanlıların qəhrəmanlığı və vətənpərvərliyi xalqın yaddaşında daim qürur mənbəyi olaraq qalır. Həmin il oktyabrın 29-da Ermənistan tərəfindən işğal olunan Zəngilan rayonu tamamilə dağıdılmış, zəngin təbii ehtiyatları talanaraq xarici ölkələrə daşınmışdır.
2020-ci il sentyabrın 27-də başlayan Vətən müharibəsi zamanı Zəngilan rayonunun da işğaldan azad edilməsi üçün hərbi əməliyyatlar aparılmışdır. Oktyabrın 20-də Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev Zəngilan şəhərinin işğaldan azad edildiyini elan etmişdir. Ümumiyyətlə, Zəngilan döyüşləri nəticəsində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Zəngilan şəhəri ilə yanaşı, rayonun 4 qəsəbəsi və 49 kəndi işğaldan azad edilmiş, Azərbaycan-İran sərhədi tam bərpa olunmuşdur. Bu faktor ölkəmizin suverenliyi və sərhəd təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından mühüm hadisə idi.
Prezident İlham Əliyevin sərəncamları ilə Zəngilan rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək şəxsi igidlik və şücaət nümayiş etdirmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin 6974 hərbi qulluqçusu “Zəngilanın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif olunmuşdur.
Dövlətimizin başçısının 31 iyul 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə 20 oktyabr Zəngilan şəhəri günü kimi təsis edilmişdir. Həmin gün Zəngilanın işğaldan azad olunmasının və Böyük Qayıdışın simvolik tarixi kimi qeyd olunur. Bu əlamətdar hadisə həm tarixi qüruru, həm də gələcəyə olan inamı ifadə edir.
Zəngilanın bərpası və yenidən qurulması işləri sürətlə davam edir. İlk pilot layihə Ağalı kəndində icra olunub, burada 200 ev salınmış, məktəb, bağça, tibb məntəqəsi, “ASAN”, “DOST” xidmətləri və kiçik-orta biznes infrastrukturu yaradılmışdır. 2022-ci ilin may ayında ilk sakinlər doğma torpaqlarına qayıtmış, Böyük Qayıdış layihəsi çərçivəsində 175 ailənin – 871 nəfərin məskunlaşması təmin olunmuşdur. Bu layihə Zəngilanın sosial və iqtisadi həyatının bərpasında böyük rol oynayır, insanlara doğma yurdlarında yaşamaq və işləmək imkanı verir.
Ağalı ağıllı kəndi dünyanın ən müasir kəndlərindən biridir, burada sosial-iqtisadi xidmətlər, enerji təminatı və ekoloji texnologiyalar tətbiq edilib. Həkəri çayı üzərində 3 Arximed Turbini tipli su elektrik stansiyası, fotovoltaik günəş panelləri, kombinə edilmiş istilik sistemləri, günəş kollektorları və çirkab suların bioloji təmizlənməsi ilə ekoloji dayanıqlılıq təmin olunub. Evlərdə termoblok və xüsusi izolyasiya materiallarından istifadə edilib, GPON texnologiyası ilə sürətli internet və informasiya-kommunikasiya xidmətləri qurulub. Bu layihə, həmçinin kənd sakinlərinin həyat səviyyəsini yüksəltməklə bölgədə davamlı sosial rifahın təmin olunmasına xidmət edir.
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti 2023-cü il 30 oktyabr tarixli qərarı ilə “Zəngilan şəhərinin 2040-cı ilədək inkişafına dair Baş planı”nı təsdiq etmişdir. Zəngilanda bir neçə yaşayış layihəsi icra edilir və şəhərin ilk sakinləri tezliklə doğma yurdlarına qayıdacaqlar.
Zəngilan strateji nəqliyyat qovşağıdır, burada bütün növ təyyarələri qəbul edə bilən Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanı inşa olunub. Horadiz-Zəngilan-Ağbənd dəmir yolu isə həm yüklərin daşınması, həm də vətəndaşların hərəkəti üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu infrastruktur layihələri rayonun həm iqtisadi, həm də logistika baxımından strateji əhəmiyyətini daha da artırır.
Zəngilan şəhər məscidi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpa olunmuşdur. İşğal dövründə dağıdılmış tarixi məsciddə həm yeni, həm də konservasiya olunmuş ibadət zalları yaradılmış, memarlıq və naxış işləri bərpa olunmuşdur. Məscid həm dini mərkəz, həm də tarixi və mədəni irsin qorunması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
2024-cü il mayın 18-də Ağalı kəndində, Həkəri çayı sahilində yerləşən “Ağalı” hoteli istifadəyə verilib. “Dost Aqropark” layihəsi isə bölgədə kənd təsərrüfatını canlandırır, 500 nəfərin işlə təmin olunmasına imkan yaradıb. Kompleksdə 6 min hektar sahədə bitki mənşəli istehsal sahələri, 10 min baş cins heyvanın yetişdirilməsi üçün maldarlıq və inteqrasiya olunmuş ət emalı müəssisəsi fəaliyyət göstərəcək. Bu layihələr həm regionun iqtisadiyyatını gücləndirir, həm də yerli əhalinin məşğulluğunu təmin edir.
Zəngilanın azad olunması və Böyük Qayıdış proqramı çərçivəsində həyata keçirilən geniş bərpa və infrastruktur layihələri rayonun tarixi, mədəni və iqtisadi dirçəlişini təmin edir. Ağalı ağıllı kəndi, yeni yaşayış layihələri, strateji nəqliyyat dəhlizləri və aqropark kompleksləri Zəngilanı gələcək nəsillər üçün modern, ekoloji və sosial baxımdan dayanıqlı şəhər mərkəzinə çevirir. Bu inkişaf həm regionun strateji mövqeyini gücləndirir, həm də vətəndaşların həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə xidmət edir.
Mahir Süleymanlı,
Milli Məclisin deputatı
