Mütəxəssislər diqqət problemlərinin qarşısını almaq üçün ekran vaxtını kiçik uşaqlar üçün bir saat, yeniyetmələr və böyüklər üçün isə iki saatla məhdudlaşdırmağı məsləhət görürlər.
Türkiyənin Ankara Etlik Şəhər Xəstəxanası Uşaq və Yeniyetmə Ruh Sağlamlığı Klinikasının rəhbəri, dosent Ayşəgül Efe həddindən artıq ekran vaxtının diqqət çatışmazlığının əsas səbəbi olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki, ibtidai sinif uşaqlarının gündə bir saatdan çox ekran vaxtı olmamalıdır. Böyüklər də daxil olmaqla, 12 -dən yuxarı yaşda olanlar bunu iki saatla məhdudlaşdırmalıdır.
Anadolu Agentliyinə (AA) müsahibə verən Efe ekran vaxtının telefon, planşet və kompüterdən istifadə və televizora baxmağın olduğunu qeyd edib.
Amerika Pediatriya Akademiyasının təyin etdiyi qaydalara işarə edən Efe, "0-3 yaş arası uşaqlar inkişaf mərhələsində olduqları üçün ideal olaraq ekranlardan tamamilə uzaq qalmalıdırlar. “Ekranlardan gələn intensiv duyğu stimullaşdırılması onların idrak qabiliyyətlərinə uyğun gəlmir", -deyə mütəxəssis bildirib.
3-6 yaşlı uşaqlar üçün Efe valideynlərin nəzarəti və rəhbərliyi altında maksimum 30 dəqiqə ekran vaxtını tövsiyə edib.
"12 yaşından kiçik uşaqların öz sosial media hesablarının olmaması da vacibdir. Əgər varsa, valideyn nəzarəti onları kiber zorakılıqdan qorumaq üçün çox vacibdir", -mütəxəssis bildirib. Eyni zamanda, zərurət olmadığı halda 12-17 yaşlı uşaqlara smartfon verməməyi tövsiyə edib.
Fərqli yaş qrupları
Efe diqqət müddətinin yaşa görə dəyişdiyini qeyd edib. 6 yaşından kiçik uşaqların diqqəti qısadır, lakin bu, ibtidai məktəbə çatanda təxminən 30 dəqiqəyə qədər uzana bilər.
O, xəbərdarlıq edib ki, ekranların həddindən artıq stimullaşdırılması uşaqların onsuz da məhdud olan diqqət müddətlərini qısaldır. "Uşaqlar ekrandan uzaqda vaxt keçirəndə və masa arxasında oturmaq kimi fəaliyyətlərlə məşğul olduqda, onların diqqəti getdikcə artır", - Efe əlavə edib.
Bəziləri ekran asılılığını gündəlik səkkiz saatdan çox istifadə kimi təyin etsələr də, Efe dəqiq hədd haqqında fikir birliyinin olmadığını söyləyib. "Saatların sayından asılı olmayaraq, sui-istifadə, ekrandan uzaqda narahatlıq və ya stress kimi davranış və emosional simptomlar varsa, bunu bir asılılıq hesab edirik. Belə hallarda biz asılılığın müalicəsinə başlayırıq", -deyə bildirib.
Efe deyib ki, həddindən artıq ekran vaxtı xüsusilə ibtidai sinif şagirdləri arasında diqqət çatışmazlığına səbəb olur.
“Əsas imtahanlara hazırlaşan tələbələrə həftədə dörd saat ekran vaxtı tövsiyə edirik - dörd iş günü bir saat və ya həftə sonları iki saat."
O qeyd edib ki, ekrandan həddindən artıq istifadə, xüsusən də qısa videolar və sürətli keçidlər diqqəti pozur. "Bunu həll etməyin yeganə yolu problemə səbəb olan sistemi məhdudlaşdırmaqdır. Biz ailələri nümunə göstərməyə və uşaqlarının baxdığı məzmuna nəzarət etməyə çağırırıq.
Efe, xüsusilə pandemiya zamanı və sonrasında internetdən istifadənin və smartfon sahibliyinin artdığını və hər kəs üçün asılılıq riskini artırdığını bildirib.
"Nomofobiya və ya telefonsuz qalmaq qorxusu, daim bildirişləri yoxlamaq, şarjın aşağı olması və ya internetin kəsilməsi ilə bağlı narahatlıq ekran asılılığının əlamətləridir. Bu, artıq ictimai sağlamlıq probleminə çevrilib.
Ekran asılılığı çox gənc yaşda başlaya bilər, lakin Efe erkən müdaxilənin kömək edə biləcəyini deyib. "Ekran vaxtını məhdudlaşdırmaqla və inkişaf stimullarını təmin edən ailə fəaliyyətlərini təşviq etməklə, məşğuliyyəti daha sağlam alternativlərlə əvəz etmək lazımdır"
Efe artan kiber zorakılıq problemini də vurğulayıb və uşaqların internetdən düzgün, nəzarətli və uyğun istifadəsini əhatə edən “rəqəmsal savadlılığın” öyrədilməsinin vacibliyini vurğulayıb.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
