Hamımız təsadüfi, istirahət günü və ya həftə sonu çox yatmağı xoşlayırıq. Ancaq artıq yatmağın problem yarada biləcəyini bilirdinizmi? Əslində, həddindən artıq yuxu bəzi ciddi sağlamlıq riskləri ilə əlaqələndirilir və bu, bir neçə fərqli tibbi problemin əlaməti ola bilər. Həqiqətən nə qədər yuxuya ehtiyacımız var, bizi bu qədər yorğun edən nədir və bununla bağlı nə etmək olar?

Bizə tez-tez az yatmağın təhlükələri xatırladılır. Ancaq çox yatmağın da riskləri olduğunu bilirdinizmi?

Normal və sağlam yuxu

Milli Yuxu Fonduna görə, 18 ilə 65 yaş arasında olan əksər yetkinlər üçün yeddi-doqquz saat normal və sağlam yuxudur. Doqquz saatdan artıq yuxu böyüklər üçün həddindən artıq və ya uzun müddət hesab olunur.

Hipersomniya

Həddindən artıq yuxuya hipersomniya və ya "uzun yuxu" deyilir. Bu, gün ərzində həddindən artıq yuxululuq hiss etdiyiniz bir vəziyyətdir və hətta uzun müddət yuxudan sonra da baş verə bilər.

10-12 saat yuxu

Hipersomniyaya nadir hallarda rast gəlinir. Kişilərdə qadınlara nisbətən bir qədər yüksəkdir. Bu vəziyyətdə olan insanlar özlərini yaxşı hiss etmək üçün bəzən gecə 10-12 saat yuxuya ehtiyac duyurlar.

Əsəbi və narahat

Bu pozğunluq insanı gün ərzində təravətsiz və yuxulu edə bilər.

Uşaqlarda hipersomniya

Hipersomniya adətən uşaqlıqda başlayır. Ancaq uşaqlarda bu vəziyyəti aşkar etmək çətindir, çünki onlar müntəzəm olaraq böyüklərdən daha çox yatırlar. Uşaq hipersomniyasının əsas əlaməti həddindən artıq yuxululuqdur, körpələr tez-tez gecələr 10 və ya daha çox saat yatırlar.

Çox yatmağın sağlamlığa təsiri

Həyat tərzi faktorları hipersomniyaya meyilli olub-olmamağınızda rol oynaya bilər. Əgər müntəzəm olaraq kifayət qədər yuxu almırsınızsa, vücudunuz həddindən artıq yuxu ilə bunun yerini doldurmağa çalışa bilər. Bununla belə, həddindən artıq yuxu ilə daha yüksək ölüm və xəstəlik nisbətləri, həmçinin depressiya ilə əlaqələndirilən bir neçə tendensiya ortaya çıxır.

Tiroid problemləri

Tədqiqatlar həddindən artıq yuxuya səbəb ola biləcək bir sıra sağlamlıq vəziyyətini müəyyənləşdirib. Bunlara tiroid problemləri daxildir. Qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq işləməsi (hipertiroidizm) yuxu problemlərinə səbəb ola bilər. Xəstəlik sinir sistemini həddindən artıq stimullaşdırır, yuxuya getməyi çətinləşdirir. Eynilə, tiroid vəzi az fəaliyyət göstərdikdə, tiroid hormonunun çatışmazlığı bədənin yavaşlamasına səbəb ola bilər ki,nəticədə insan  özünü daha tez yorğun hiss edir. Qalxanabənzər vəzinin bir hissəsinin və ya tamamilə çıxarılması da digər yan təsirlərlə bərabər yorğunluq və ya süstlüklə nəticələnə bilər.

Ürək xəstəliyi

Sağlam bir ürək üçün yaxşı yuxu vacib olsa da, 2018-ci ildə edilən bir araşdırmaya görə, xroniki olaraq həddindən artıq yuxu ilə əlaqəli tibbi problemlərə ürək xəstəlikləri daxildir.

Koqnitiv funksiyaların pozulması

“Psychology Today”ə görə, çox yatmaq idrak funksiyalarını poza bilər. Xroniki "yuxu borcu" olanlar daha uzun və daha sıx yuxu ətaləti ilə əlaqələndirilir ki, bu da qərar qəbul etmə kimi yüksək səviyyəli idrak sahələrində pozğunluqlara səbəb olur.

Depressiya

İnsanın fiziki xüsusiyyətlərini başa düşmək üçün onun psixoloji xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır. Çox yatmaq tez-tez depressiya ilə müşayiət olunur.

Kişi məhsuldarlığı problemləri

Həddindən artıq yatmaq, eləcə də kifayət qədər yatmamaq kişilərin məhsuldarlığı problemləri ilə əlaqələndirilir. Kişilərin məhsuldarlığı yuxu-oyanma dövrü ilə sıx bağlıdır.

Qadın məhsuldarlığı problemləri

ABŞ-ın Milli Biotexnologiya Məlumat Mərkəzinin dərc etdiyi hesabata görə yuxu və yuxu pozğunluqları qadınların sağlamlığına və əhvalına, xüsusən də menstruasiya dövrü, hamiləlik və menopoz kontekstində təsir edir.

Artıq çəki

Yuxu pozğunluğu olmasa belə, müntəzəm olaraq çox yatmaq sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər. Məsələn, bəzən çox yatmaq və artıq çəkili olmaq arasında korrelyasiya var, baxmayaraq ki, bu, mütləq səbəb-nəticə əlaqəsi deyil. Uzun müddət yatan insanlar depressiya, xərçəng və ya piylənməyə səbəb ola biləcək digər problemlərdən əziyyət çəkə bilərlər.

Həddindən artıq yuxulu və introvert şəxsiyyət

Uzun yuxunun introvert şəxsiyyət tipləri ilə əlaqəli olduğu da irəli sürülür. İntrovertlər daha sakit və utancaq olurlar. Gündəlik həyatlarını "doldurmaq" üçün daha çox tək vaxt keçirirlər. Ancaq burada bir şey var: introvertlər ekstrovertlərə nisbətən keyfiyyətli yuxuya daha az meyillidirlər.

Narkolepsiya

Narkolepsiya gündüz həddindən artıq yuxululuq və ani yuxu hücumları ilə xarakterizə olunan xroniki yuxu pozğunluğudur. Vəziyyətdən əziyyət çəkən insanlar şəraitdən asılı olmayaraq, çox vaxt uzun müddət oyaq qalmaqda çətinlik çəkirlər. Narkolepsiyanın müalicəsi yoxdur. Bununla belə, dərmanlar və həyat tərzi dəyişiklikləri xəstələrə simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər.

Polisomnoqrafiya müayinəsi

Müəyyən bir nöqtədə beyin fəaliyyətini, göz hərəkətlərini, ayaq hərəkətlərini, ürək döyüntülərini və s. ölçən monitora qoşulmuş yuxu mərkəzində gecələmək lazım gələ bilər. Buna polisomnoqrafiya deyilir, yuxu pozğunluğunun diaqnozu üçün istifadə edilən yuxu öyrənmə testidir. Mütəxəssislər ciddi yuxu pozğunluqlarından, insomniya və ya hipersomniyadan davamlı əziyyət çəkən insanlara bu müayinədən keçməyi məsləhət görürlər.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”