Həqiqətən də Yer səthinin dərinliklərində böyük almaz yataqları var. Biz onlara heç vaxt çata bilməyəcəyik, lakin onlar bizə Yerin necə “olduğunu” anlamağa kömək edə bilər. Yerin altında kvadrilyonlarla ton brilyantın gizləndiyi doğrudurmu?

Alimlər yerin altına baxmaq üçün səs dalğalarından istifadə edirlər. İşıqdan fərqli olaraq səs daşdan keçir və onu dinləməklə alimlər planetimizin quruluşu haqqında çox şey öyrənə bilirlər.

Bu səslər adətən zəlzələlər və ya vulkanik partlayışlar nəticəsində yaranır və seysmik dalğaları tədqiq etməklə alimlər yerin altında hansı materialların olduğunu müəyyən edə bilirlər. Elm adamları məhz bu üsuldan istifadə edərək seysmik dalğaların kratonik köklər adlanan strukturlardan keçdiyi zaman baş verən qəribə anomaliyanı tədqiq ediblər. Bu strukturlar çox qədimdir və ən çox tektonik plitələrin altında yüzlərlə kilometr dərinlikdə yerləşən aşağıya baxan dağlara bənzər çox sıx qaya birləşmələridir.

Sıxlığına görə səs dalğaları kratonik köklər vasitəsilə əksər qayalardan daha sürətli keçir. Amma nədənsə, son bir neçə onillikdə aydın oldu ki, dalğalar simulyasiyaların göstərdiyindən daha sürətlə hərəkət edir. Massaçusets Texnologiya İnstitutundan bir qrup alim bu qəribəliyi araşdırmaq qərarına gəlib və kratonik köklərin içindəki bəzi materialın dalğaların yayılmasını sürətləndirdiyini irəli sürüb.

Alimlər kompüter modellərindən istifadə edərək səsin müxtəlif ağac növlərinin kökləri vasitəsilə necə yayılacağını öyrəniblər. Yalnız bir simulyasiya artıq əldə edilmiş nəticələrə uyğun gəlib. Belə bir sürət yalnız kratonik köklər yalnız daşdan deyil, həm də tərkibində ən azı 1-2% olması lazım olan almazdan ibarət olduqda əldə edilə bilər.

Kraton kökləri litosferin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Bu strukturların hətta 2%-i almazdırsa, bu o deməkdir ki, böyük dərinliklərdə gizlənmiş kvadrilyonlarla ton qiymətli daş var. Ancaq onlar təxminən bir neçə yüz kilometr uzaqdadırlar, ona görə də orada şaxtalar qazmaq mümkün deyil. Demək ki, almaz o qədər də nadir material deyil, sadəcə olaraq onu sənaye miqyasında əldə etmək olduqca çətindir.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”