Tarixi Paris Sazişinin imzalanmasından on il keçdikdən sonra dünya qlobal istiləşmənin kritik 1,5°C həddinə narahatedici sürətlə yaxınlaşır.
“İki sahil” xəbər verir ki, “Kopernik” İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (Copernicus Climate Change Service, C3S) məlumatlarına əsasən, bu həddə çatma müddəti son on ildə 23 il irəli çəkilib.
Sazişin imzalandığı 2015-ci ildə “C3S”in monitorinq aləti sənayeöncəsi dövrlə müqayisədə temperaturun 1,5°C-dən artıq olacağı həddi 2045-ci ilin martına proqnozlaşdırırdı. Bu gün isə həmin alət həmin nöqtəyə 2029-cu ilin mayında çatacağını göstərir. Bu o deməkdir ki, cəmi on il ərzində proqnozlaşdırılan müddət 27 ildən 4 ilə enib.
Temperatur göstəricilərinin xətti ekstrapolyasiyasına əsaslanan bu alət istiləşmənin kəskin şəkildə sürətlənməsini aydın şəkildə nümayiş etdirir. 2015-ci ildə qlobal temperatur artıq sənayeöncəsi səviyyədən 0,98°C yüksək idi. Hazırda isə bu göstərici 1,25°C-ə çatıb.
Qeyd etmək vacibdir ki, bu metodologiya sadələşdirilmiş bir modeldir və tammiqyaslı proqnoz sayılmır, çünki istixana qazı emissiyaları ilə təbii iqlim dəyişkənliyinin təsirini ayrıca nəzərə almır. Bununla belə, o, ümumi tendensiyanın güclü göstəricisi kimi çıxış edir.
Paris Sazişinin imzalanmasından sonrakı dövr müşahidə tarixində ən isti mərhələ olub. 2023, 2024 və 2025 illərdə ardıcıl olaraq yeni temperatur rekordları qeydə alınıb. Bu tendensiya əsas məlumat bazalarında, o cümlədən “C3S ERA5”də də aydın görünür. Bu rekord göstəricilər həmçinin dəniz səthinin temperaturuna da şamil olunur ki, bu da dəyişikliklərin sistemli xarakter daşıdığını göstərir.
Bəzi regionlarda və sahələrdə emissiyaların azaldılması istiqamətində əldə olunan uğurlara baxmayaraq, atmosferdə istixana qazlarının ümumi konsentrasiyası fasiləsiz şəkildə artır və yeni maksimumlara çatır. Bu isə Paris Sazişinin məqsədlərinə nail olmağı çətinləşdirən əsas amildir.
Elmi ictimaiyyət 1,5°C həddinin konkret olaraq hansı ildə aşılacağı barədə müzakirələri davam etdirir. Lakin məlumatlar birmənalıdır: istiləşmə tendensiyası kəskin şəkildə sürətlənib və iqlim dəyişikliyini müəyyən edilmiş çərçivələr daxilində məhdudlaşdırmaq üçün vaxt sürətlə tükənir. Qlobal inventarizasiya nəticələri göstərir ki, ölkələrin emissiyaların azaldılması üzrə mövcud öhdəlikləri hələ də qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün kəskin şəkildə yetərsizdir.
