Gözlənilən fəlakətin qarşısını almaq üçün təcili tədbirlər görülməzsə…
BMT-nin yeni hesabatı xəbərdarlıq edir ki, istiləşməni 1,8 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq iqlim öhdəlikləri ilə mümkündür. Lakin emissiyaların kəskin azaldılması olmadan ciddi təsirlər hələ də baş verəcəkdir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının cümə axşamı hesabatında deyilir ki, dünya indi olduğundan 1,8 dərəcə Selsi (3,2 Fahrenheit) daha isti olmaq yolundadır. Lakin ölkələr iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün vəd etdikləri hər şeyi etsələr bu proqnozlaşdırılan istiliyi yarıya endirə bilərlər.
Hesabatda deyilir ki, indi edilməzsə, istiləşmənin daha dəhşətli istilik problemləri, meşə yanğınları, tufanlar və quraqlıq kimi ən pis təsirlərini cilovlamaq üçün kifayət qədər vaxtımız olmayacaq.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramının illik Emissiya Boşluğu Hesabatında deyilir ki, ənənəvi yanacaqların yanmasında ən böyük azalmalarla "ən optimist" olan hər bir ssenaridə, istiləşmənin qarşısını almaq və beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış limit daxilində qalmaq şansı "faktiki olaraq sıfır olacaq". 2015-ci il Paris Sazişində qarşıya qoyulan məqsəd sənayedən əvvəlki dövrlərdən bəri insanların səbəb olduğu istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaqdır. Dünyada sənayedən əvvəlki dövrlərdən bəri temperatur artımı 3,1 dərəcə Selsiyə çatmaq üzrədir. Hesabatda deyilir ki, əgər xalqlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatına təqdim etdikləri hədəflərdə vəd etdiklərinin hamısını birtəhər yerinə yetirərsə, istiləşməni 2,6 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırılmaq mümkün olar.
Ölkələrin əsrin ortalarından sonra sıfır xalis karbon emissiyasına malik olduğu bu yüksək sərt ixtisarlar ssenarisində istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi hədəfində və ya ondan aşağı saxlamaq şansı 23%-dir. Hesabatda deyilir ki, hətta bu optimist ssenariyə görə də iqlimin sənayedən əvvəlki dövrdən 1,9 dərəcə Selsiyə qədər istiləşməyə davam edəcəyi ehtimalı daha yüksəkdir.
"Əsas mesaj budur ki, əgər biz temperaturu azaltmaq istəyiriksə, indi və 2030-cu ilə qədər edəcəklərimiz, çox vacibdir", -UNEP Kopenhagen İqlim Mərkəzinin iqtisadçı və baş iqlim müşaviri, hesabatın baş redaktoru Ann Olhoff deyib.
"Yavaş-yavaş qazanmaq, iqlim dəyişikliyinə gəldikdə uduzmaqdan daha yaxşıdır", -deyə “Climate Analytics”in müəllifi Neil Grant bildirib.
Problemlərdən biri odur ki, dövlətlər Paris Sazişinin bir hissəsi kimi təqdim etdikləri hədəflərində iqlimlə bağlı tədbirlər görəcəyini vəd etsələr də onların edəcəklərini söylədikləri ilə mövcud siyasətlərinə əsaslanaraq etdikləri arasında böyük uçurum var. Hesabatda deyilir ki, dünyanın ən zəngin 20 ölkəsi - havadakı karbon çirklənməsinin 77%-nə cavabdehdir, ancaq bəyan edilmiş emissiyaların azaldılması məqsədlərinə çatmır. Onlardan yalnız 11-i fərdi hədəflərinə çatır.
Hesabatda qeyd olunur ki, aparılan tədqiqatlar göstərib ki, istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi hədəfinə qədər məhdudlaşdırmaq üçün kifayət qədər güclü emissiya azalmaları texniki və iqtisadi cəhətdən mümkündür. Onlar sadəcə təklif edilmir və ya həyata keçirilmir.
“Hesabat hökumətlərin yenə də iqlim xaosu ilə bağlı yuxuya getdiyini göstərir", -deyə mütəxəssislər həyəcan təbili çalırlar.
Başqa bir kənar alim, Potsdam İqlimə Təsirin Tədqiqi İnstitutunun direktoru Yohan Rokstrom isə deyib ki, hesabat onun ən pis narahatlığını təsdiqləyir: “Biz irəliləyiş əldə etmirik və indi 3,1 dərəcə Selsi yolu ilə gedirik, bu da sıfıra yaxın qeyri-müəyyənlikdir və fəlakətə aparan yoldur”.
Emissiyalara və ölkələrin siyasətinə əsaslanaraq müxtəlif istiləşmə ssenarilərini modelləşdirən MİT-dən Con Sterman deyir: “Emissiyaları azaltmaq və iqlim fəlakətindən qaçmaq üçün vaxt bir il daha azaldı”. O, iqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panelin son hesabatına istinad edərək bildirib ki, 3 dərəcə istiləşmə ciddi və geridönməz zərərlərə səbəb olacaq.
Hesabat emissiya boşluğu adlanan şeyə diqqət yetirir. O, sənayedən əvvəlki dövrlərdən bəri dünyanın neçə milyard ton istixana qazının - əsasən karbon dioksid və metan - püskürə biləcəyi və 1,5 dərəcə Selsi, 1,8 dərəcə Selsi və 2 dərəcə Selsi altında qala biləcəyi büdcəsini hesablayır. Daha sonra bu səviyyələrdə qalmaq üçün 2030-cu ilə qədər illik emissiyaların nə qədər azaldılması lazım olduğunu hesablayır.
İstiləşməni 1,5 dərəcə Selsi və ya aşağıda saxlamaq üçün dünya emissiyalarını 42% azaltmalı, 2 dərəcə Selsi və ya aşağıda saxlamaq üçün bu azalma 28% olmalıdır.
Hesabatda deyilir ki, 2023-cü ildə dünya üzrə 57,1 milyard metrik ton istixana qazı havaya buraxılıb. Bu, saniyədə 1810 metrik ton istilik saxlayan qaz deməkdir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi Antonio Quterreş hesabatla birlikdə yayımladığı videomüraciətdə deyib: “Artan emissiyalar ilə getdikcə tez-tez baş verən və intensivləşən iqlim fəlakətləri arasında birbaşa əlaqə var. Biz “odla oynayırıq”. Oynamaq üçün vaxtımız bitib.”
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
