“Twitter” bu gün sosial şəbəkənin sahibi İlon Maskın amerikalıları çipləmək üçün Səhiyyə Nazirliyindən necə tez icazə aldığını anlamağa çalışır. Mask nəticə çıxarmağa tələsməməyi xahiş edir: onun “Neuralink” startapı beynin xəstəlikləri və pozğunluqlarını protez və həblərdən daha tez müalicə etməyə hazırdır.
Ancaq əsas problem xəstələrin inamsızlığıdır: beyin mikroelektronika üçün əlverişsiz bir mühitdir, çoxu metalı korroziyaya uğradan duzlu kimyəvi “dənizdir”. Beyin isə yerində dayanmır, daim kəllə içərisində hərəkət edir. Neyronlara və qan damarlarına zərər verməmək üçün Mask daha az elektrod təklif edir: onun yeni çipi sikkə ölçüsündədir və elastikdir: dərinin altına daxil edilmiş və təhlükəsiz polimerlə örtülmüş metal iplər boz maddənin "marşrutunu təkrarlayacaq".
Lakin “Bloomberg” tələlər axtarır və tapır: Pentaqon təxminən 10 ildir ki, neyron interfeyslərin tətbiqi üzrə tədqiqat və təcrübələrə sponsorluq edir. Üstəlik, təkcə ABŞ-da deyil, məsələn, Avstraliyada da bu proses gedir. Dildə iflic olan veteranlara kömək etmək kimi xeyirxah məqsədlər sadalansa da, əslində düşüncə gücü ilə raketləri vurmağı və yönləndirməyi öyrənmək üçün keçən həftə meymunlar üzərində də uğurlu təcrübələr aparılıb. Amerika sosial şəbəkələrində isə Maskın çipləri “Qara Güzgü” seriyalı ilə müqayisə edilir, serialda personajların xatirələrini geriyə çəkmək və onlara baxmaq istəyi faciəli sona çatmışdı.
Belə bir başlanğıcın sonu nə olacaq?
Onları kompüterlərlə əlaqələndirmək üçün həmvətənlərinin başlarına daxil olan Elon Musk elmi fantastikadan ilhamlanıb. Onun “Neuralink” layihəsi şotlandiyalı İan Banksın həddindən artıq inkişaf etmiş sivilizasiyanın təhlükəli “Skynet”ə güvənmədiyi, öz gücü ilə, beyinə implantasiya edilmiş neyrotap üzərində hərəkətdən bəhs edən hekayələrindən gəlir. “2030-cu ilə qədər insanlar neyroçiplər sayəsində eyni şeyi edə biləcəklər”, -deyə milyarder əmindir.
"Gələcəkdə siz yaddaşda kodlanmış hər şeyin xatirələrini saxlaya və təkrar istehsal edə biləcəksiniz. Və nəhayət, onları yeni bədənə və ya robota yükləyə bilərsiniz. Gələcək qəribə olacaq", - Elon Musk bildirib.
“Neuralink” artıq klinik sınaqlar üçün könüllülər axtarmağa başlayıb.
N1 adlanan ilk çip dörd il əvvəl Maska göstərildi. İndi isə bütün əzaları iflic olmuş insanın motor korteksinə dörd sensorun implantasiya olunması planlaşdırılır.
"Bizim ilkin məqsədimiz insanlara zədədən əvvəl olduğu kimi elektron cihazlardan istifadə etməyə icazə verməklə rəqəmsal azadlıqlarını bərpa etməkdir",-deyə milyarder əlavə edir.
Neyroçip beyin siqnallarını “Bluetooth” vasitəsilə ötürəcək. Onu kompüter və ya smartfondan istifadə edərək idarə edə bilərsiniz. Çip qulağın arxasına yapışdırılır və insan saçından dörd dəfə daha nazik olan sap kimi elektrodlar beyninə birləşəcək. Bəzi gözəl bonuslar da var. Texnologiya hormonları idarə etməyə, narahatlığın öhdəsindən gəlməyə imkan verəcək.
Heyvansevərlər Maska qarşı çox qəzəblidirlər. Belə ki, təcrübələr zamanı 1500-dən çox heyvan öldürülüb. Bununla belə, “Neuralink”in əsas etik problemləri hələ qarşıdadır.
Sosial şəbəkələrdə, ümumiyyətlə, Maska münasibət birmənalı deyil: “Bir Mask həqiqətən hər şey üçün kifayət deyil. Onun raketləri hələ də partlayır. Onun avtopilot Teslası hələ də qəzaya uğrayır” kimi şərhlər yazılır, fikirlər səsləndirilir. Amerika hərbi-sənaye kompleksi üçün beyin interfeysləri mövzusu 2010-cu ildən bəri prioritet olub.
Lakin Mask və onun rəqiblərinin hər halda həll etməli çoxlu problemləri var. Neyrokompüter interfeyslərinin kütləvi quraşdırılması çoxlu sayda neyrocərrah tələb edəcək. Onları çoxlu sayla haradan əldə etmək olar? Biouyğunluqla bağlı da hələ də çətinliklər var. Çiplər üçün bir yer tapmaq, bədənin onları rədd etmədiyinə əmin olmaq, özlərini uğursuz etmədiklərinə əmin olmaq lazımdır.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
