Əlverişli coğrafi yerləşmə və dəmir və avtomobil yollarına, dəniz limanlarına və hava limanlarına çox milyard dollarlıq investisiyalar Azərbaycana Xəzər regionunda əsas nəqliyyat qovşağına çevrilməyə imkan verib. 44 günlük Vətən Müharibəsində qazanılan qələbə və ölkəmizin ərazisi üzərində tam nəzarətin bərpası Qarabağ bölgəsinin nəqliyyat infrastrukturunun dirçəldilməsi istiqamətində genişmiqyaslı işlərin aparılmasına, respublika ərazisində bütün nəqliyyat arteriyalarının fəaliyyəti üçün münbit şəraitin yaradılmasına səbəb oldu. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev nəqliyyatın inkişafı məsələlərinə həsr olunmuş müşavirədə ölkəmizin, eləcə də paytaxtının nəqliyyat infrastrukturunun əldə olunmuş nailiyyətləri və onun daha da müasirləşdirilməsi perspektivlərindən danışdı.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün ölkəmiz nəqliyyat infrastrukturu sahəsində irimiqyaslı təşəbbüslərin həyata keçirilməsində Xəzər regionunun bir çox ölkələrini qabaqlayır. Uzaqgörən dövlət siyasəti sayəsində təxminən dörddə bir əsr əvvəl neft gəlirlərinin bir hissəsinin nəqliyyat sektorunun inkişafına yönəldilməsi barədə qərar qəbul edilib, müxtəlif istiqamətlər üzrə əsas tranzit yolların formalaşmasına təkan verilib. İlk növbədə qeyd edək ki, Azərbaycan Avrasiyada əsas nəqliyyat qovşağı kimi mövqeyini fəal şəkildə möhkəmləndirir.

Bu sahədə islahatların əsas mərhələlərindən biri müvafiq institutsional mexanizmin yenidən təşkilidir. 2021-ci ilin payızında Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi adlandırıldı. Məqsəd idarəetmənin optimallaşdırılmasına və əməliyyat səmərəliliyinin artırılmasına yönəlmiş əsaslı yenidənqurma işlərinin aparılması idi. 2021-ci ildə Rəşad Nəbiyev rəqəmsal inkişaf və nəqliyyat naziri təyin edilib. Onun əsas məqsədi islahatların sürətləndirilməsi və nəqliyyat sektorunun idarə edilməsinin optimallaşdırılması olub. Digər mühüm addım 2023-cü ilin noyabrında AZCON nəqliyyat və rabitə holdinqinin yaradılması oldu. Prezident Əliyevin fərmanı ilə onun tərkibinə nəqliyyat sektorunun 13 ən iri müəssisəsi, o cümlədən iri daşıyıcılar, gəmiqayırma zavodu, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, AZAL holdinq aviaşirkətləri və ölkənin hava limanları daxil edildi. Pandemiya və Ukraynadakı müharibə də daxil olmaqla sonrakı qlobal sarsıntılar geoiqtisadi mənzərəni əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi. Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizləri, xüsusilə transxəzər marşrutları Avrasiyanın aparıcı dövlətlərinin diqqət mərkəzinə çevrildi. Azərbaycanın coğrafi mövqeyi beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin ərazimizdən keçməsi üçün əlverişlidir. Bununla belə, sadəcə coğrafi yerləşmə yetərli deyil, bunun üçün ardıcıl və məqsədyönlü işlər aparılmalıdır. Azərbaycan bu sahədə böyük səylər göstərərək beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin ölkə ərazisindən keçməsini təmin edib və praktiki tədbirlər həyata keçirir. Beləliklə də, Azərbaycan Avrasiyanın əsas nəqliyyat qovşaqlarından birinə çevrilmişdir. Hazırda Azərbaycan ərazisindən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri keçir. Bu dəhlizlər üzrə yükdaşımaların həcmi hər il artır. Fiziki infrastrukturla yanaşı, rəqəmsallaşma və yeni əməkdaşlıq formatları da nəzərə alınır. Qonşu ölkələrlə birgə müəssisələr yaradılıb və yük daşımalarının daha səmərəli təşkili üçün yeni strategiyalar hazırlanır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, bu gün Avrasiyanın nəqliyyat xəritəsini Azərbaycansız, onun Şərq-Qərb və Şimal-Cənub tranzit dəhlizlərinin fəaliyyətini təmin edən nəqliyyat infrastrukturu olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu dəhlizlərlə daşınan yüklərin həcmi ildən-ilə artır və Azərbaycanda müasir infrastrukturun inkişafı ilə yanaşı, yüklərin daha səmərəli daşınması üçün digər addımlar da atılır, o cümlədən qonşu tərəfdaş ölkələrlə əməkdaşlıq çərçivəsində, transsərhəd və gömrük prosedurları sadələşdirilir, ixtisaslaşdırılmış qanunvericilik təkmilləşdirilir, yükdaşımalarda rəqəmsallaşma məsələlərinə böyük diqqət yetirilir.

Ölkə başçısının dediyi kimi, Azərbaycan açıq dənizlərə çıxışı olmayan bir ölkə olmasına baxmayaraq, həyata keçirdiyi tədbirlər sayəsində regionun əsas nəqliyyat qovşaqlarından birinə çevrilib. Şimal-Cənub və Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin gücü artırılır və əlavə sərmayələr yatırılır. Yüklərin həcmi artdıqca, Azərbaycanın nəqliyyat infrastrukturunun genişləndirilməsi zərurəti də artır.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan prezidenti həmin müşavirədə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsinin həyata keçirilməsində ölkəmizin üzləşdiyi çətinliklərdən danışıb. O, Gürcüstanın o vaxtkı rəhbərliyinə çox güclü təzyiq göstərən ABŞ-ın bu layihəyə etiraz etdiyinə diqqət çəkib. Amerika tərəfi Ermənistanın bu layihəyə daxil edilməsində təkid edirdi. Təbii ki, Bakı Vaşinqtonun təşəbbüsünü rədd etdi. Buna cavab olaraq ABŞ və Aİ bu layihəni maliyyələşdirməkdən imtina etdilər. Amma bu, Azərbaycanı dayandırmadı. Ölkəmiz Axalkalakidən Türkiyə ilə sərhədə qədər olan hissənin tikintisi üçün Gürcüstana minimal faizlə kredit verməklə xərclərin əsas hissəsini öz üzərinə götürdü. Azərbaycan öz vəsaiti hesabına Marneuli-Axalkalaki hissəsinin yenidən qurulmasını həyata keçirib. Nəhayət, bu dəmir yolu 2017-ci il oktyabrın 30-da açılıb. Dəmir yolunun ümumi uzunluğu 829 kilometrdir. Bu layihənin həyata keçirilməsi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin şəxsi və böyük nailiyyətidir. Bu yoldan Çin, Orta Asiya və Avropa ölkələri də istifadə edir. Bəs siz nə düşünürsünüz? Aİ Azərbaycan ərazisindən keçməklə Mərkəzi Asiyadan Avropaya və geriyə yüklərin daşınmasına böyük maraq göstərir. Əgər Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu çəkilməsəydi, bütün bunlar tamamilə mümkünsüz olardı. ABŞ isə bu layihənin Avropanın enerji təhlükəsizliyi, eləcə də Avropa və Asiyanın inteqrasiyası üçün əhəmiyyətini vurğulayır. Azərbaycan Prezidentinin siyasi uzaqgörənliyi və dürüstlüyünün Aİ və ABŞ-ı nəinki reallığı qəbul etməyə, həm də alqışlamağa məcbur etməsinin bir nümunəsidir. Ermənistan isə belə mühüm layihənin kənarında qaldı.

Və ilk dəfə deyil. Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri layihəsi ilə də eyni şey baş vermişdi. O zaman da Ermənistan istədiyinə, çatmadı. Azərbaycan isə getdikcə nüfuzunu artırdı və bu gün Azərbaycanın iştirak olmadan heç bir layihə gerçəkləşə bilməz. Ermənistanın ortaya atdığı dırnaqarası “Sülh kəsişməsi” layihəsi dünyada bir ölkə qalmayıb ki, o ölkəyə bu layihə təqdim edilməsin. Dövlət başçımızın dediyi kimi : “Halbuki bu dırnaqarası layihənin Azərbaycansız iki qəpiklik də qiyməti yoxdur və bunu dəfələrlə Ermənistan tərəfinə müxtəlif kanallar vasitəsilə çatdırmışıq. Əgər siz bu layihəni doğrudan da həyata keçirmək istəyirsinizsə, ilk növbədə, Azərbaycana müraciət etməlisiniz. Çünki bizsiz bu, sadəcə olaraq, kağız parçasıdır, bizim şərtlərimiz isə ədalətlidir, beynəlxalq hüquqa əsaslanır və Ermənistanın özünün götürdüyü öhdəliklərinə əsaslanır. Ermənistan rəhbərliyinə bir daha məsləhət görərdim ki, 10 noyabr kapitulyasiya aktını diqqətlə oxusun və orada xüsusilə dediyim o bəndə diqqət yetirsin”. Azərbaycan haqlı olaraq Ermənistana göstərir ki, adından asılı olmayaraq, onun bütün layihələri yalnız rəsmi Bakının razılığı ilə həyata keçirilə bilər. Bu olmadan onlar bir qəpik dəyər deyil. İrəvanda kiminsə bəyənib-bəyənməməsi artıq önəmli deyil. Bu, BTC və BTQ layihələrinin həyata keçirilməsində olduğu kimi, Ermənistanın da barışmalı olacağı reallıqdır.

Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, İkinci Qarabağ müharibəsində qələbəmizdən sonra Azərbaycanın irəli sürdüyü bu layihə beynəlxalq gündəliyə daxil edilib, “Zəngəzur dəhlizi” adı beynəlxalq leksikona daxil edilərək dünyada hamılıqla qəbul olunmuş terminə çevrilib. Əliyev əlavə edib ki, Bakı bu dəhlizin açılması üçün əməli addımlar atır. Eyni zamanda, dövlət başçısı qeyd edib ki, Ermənistan tərəfi dörd ildən artıqdır ki, bu məsələdə qeyri-konstruktiv mövqe tutur və noyabrın 10-da təslim olduqdan sonra üzərinə götürdüyü öhdəlikləri, yəni nəqliyyatın təmin edilməsi ilə bağlı öhdəlikləri faktiki olaraq yerinə yetirmir. Lakin Azərbaycan bu layihənin həyata keçirilməsi üçün müxtəlif diplomatik və iqtisadi addımlar atır və Zəngəzur dəhlizinin açılmasını təmin edəcək.

Logistikanın rəqəmsallaşdırılması prioritetlərdən biri olaraq qalır. Qabaqcıl beynəlxalq təcrübələrin tətbiqi bizə yükləri real vaxt rejimində izləməyə, sənədləşmə işini sadələşdirməyə və marşrutların keçidini sürətləndirməyə imkan verir. Bu tədbirlər nəqliyyatın sürətinin və rahatlığının artırılmasına yönəlib ki, bu da tranzit axınları üçün artan rəqabət şəraitində xüsusilə vacibdir.

Azərbaycan Avrasiyada əsas nəqliyyat qovşağı kimi mövqeyini fəal şəkildə möhkəmləndirir. Limanların, dəmir yollarının və multimodal marşrutların inkişafı, eləcə də tarif siyasətinin əlaqələndirilməsi və rəqəmsallaşma ölkəni qlobal logistikada mühüm oyunçuya çevirir.

Hicran Hüseynova,

Milli Məclisin Komitə sədri, professor