Xocalı soyqırımı Azərbaycanın tarixində ən qanlı və unudulmaz səhifələrdən biridir. 1992-ci ilin fevral ayında baş verən bu dəhşətli hadisə, yalnız Xocalı sakinlərinin deyil, bütövlükdə Azərbaycan xalqının ürəyində dərin izlər buraxmışdır. Xocalı faciəsinin canlı şahidi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əlif Hacıyevin bacısı Şükufə Hacıyeva İki sahil.TV-yə müsahibəsində o dəhşətli gecə və onun nəticələri barədə öz təəssüratlarını bölüşdü:
- Şükufə xanım, Xocalı soyqırımı faciəsini necə xatırlayırsınız? O zaman yaşadığınız ən qorxulu an nə idi?
- Xocalı soyqırımı baş verən gecəni belə xatırlayıram. 1992-ci ilin fevralın 25-dən 26-na keçən gecə həyatımızın ən qorxulu və unudulmaz anlarını yaşadıq. O gecə Xocalı şəhəri ağır hücuma məruz qaldı. Ailə üzvlərimlə birgə şəhəri tərk etmək üçün evdən çıxdıq, amma düşmən tərəfindən şəhər ətrafında mühasirəyə alındıq. Xocalıdan qaçmağa cəhd edərkən, qarşılaşdığımız vəziyyət həddindən artıq dəhşətli idi, insanlar hər tərəfdən atəşə tutulur, bir çoxumuz isə qaçarkən yaxınlarımızı, dostlarımızı və qonşularımızı itirirdik. Bir çox insan yerindəcə həlak oldu, bəziləri ağır yaralandı. Xocalıdakı insanlar hər şeylərini, evlərini, əşyalarını, yaxınlarını itirdilər və didərgin düşərək çətin şəraitdə yaşamağa məcbur oldular. Düşmən hər birimizi təqib edib öldürürdü. Dinc və günahsız insanlar heç bir bəhanə olmadan qətl edildi. Bizim üçün Xocalı yalnız bir şəhər deyil, həm də tariximizin, mədəniyyətimizin və kimliyimizin bir hissəsidir. O gecə yaşadığımız dəhşətləri heç vaxt unuda bilmərik çünki Xocalı bizə həm itirilmiş həyatlar, həm də qürur və mübarizə ruhu qazandırdı
- Xocalı sakinlərinin çəkdiyi ən böyük əzab nə idi?
- Xocalı sakinlərinin çəkdiyi ən böyük əzab-əziyyət, yalnız fiziki işgəncələr və həyatlarını itirmələri ilə məhdudlaşmır. Xocalı şəhəri erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunduqda, yüzlərlə dinc sakin yalnız həyatda qalmaq uğrunda mübarizə apardı. Xocalı sakinlərinin çəkdiyi əzab-əziyyətin ən dəhşətlisi gözlərinin qarşısında ailə üzvlərinin və yaxınlarının öldürülməsi idi. Qadınlar, uşaqlar, yaşlılar və kişilər amansızcasına qətlə yetirildi. Çox sayda insanın cəsədi yerindəcə qalır, bəziləri isə yaralı halda dözülməz şəraitdə ölümə doğru sürüklənirdi. Bu insanlar heç bir cinayət işlətməyən , sadəcə öz yurdlarını qorumağa və həyatını yaşamağa çalışan sadə insanlar idi. Faciənindigər bir hissəsi isə, qaçmaq məcburiyyətində qalan insanların yaşadıqları qorxu və dəhşət idi. Xocalıdan qaçanlar, donaraq ölmək, qətlə yetirilmək və ya əsir götürülmək qorxusu ilə bir neçə gün davam edən çətin bir yolculuğa çıxdılar. Çoxları bu qaçışda həlak oldu, bəziləri isə əllərində heç bir şey olmadan, ac və susuz halda sağ qalmağa çalışdı.
Bu, yalnız fiziki yox, həm də ruhsal bir travma idi. O insanlar ki, doğma torpaqlarında dinc həyat sürürdülər, o an və bir daha heç vaxt geri dönə bilmədikləri yerləri tərk etmək zorunda qaldılar. O evlər, o küçələr, o həyat artıq geri dönməyəcəkdi. Xocalı soyqırımının gətirdiyi ağır psixoloji travmalar illər sonra belə insanların yaddaşlarında silinməyib.
- Şükufə xanım, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, qardaşınız Əlif Hacıyevlə bağlı ən yaddaqalan xatirəniz hansılardır?
- Əlif qardaşım sadəcə bizim ailənin deyil, bütün Xocalı şəhərinin vətənpərvərliyi ilə tanınan bir igid idi. Onun cəsarəti, dürüstlüyü və hər zaman doğru olanı etməyə çalışması həm ailəmiz, həm də şəhər sakinləri üçün böyük fədakarlıq nümunəsi idi. Əlifin Xocalı müdafiəsindəki qəhrəmanlığı, heç bir sözlə ifadə edilə bilməyəcək qədər böyükdür. O, Xocalı faciəsi baş verməzdən əvvəl də şəhərimizin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün əlindən gələni edirdi. Lakin faciə gecəsi o, döyüşdən çəkilməyib, insanları xilas etmək üçün son anına qədər mübarizə aparıb. Onun son dəfə bizimlə görüşü, çox təəssüf ki, sonuncu görüşü idi. Qardaşım Xocalı soyqırımı zamanı düşmən tərəfindən amansızcasına hücuma məruz qalan vətəndaşlara kömək etməyə çalışarkən şəhid oldu. Əlifin o gecəki qəhrəmanlığı Xocalı sakinlərinin öz həyatlarını qorumaq üçün göstərdikləri fədakarlıqla birləşərək, xalqımıza böyük bir ruh və müqavimət qazandırdı. Əlifin ömrü boyuca gördüyü işlər və onun xalqı üçün göstərdiyi xidmətlər, bizə hər zaman güc və ilham verir.
- Xocalının müdafiəsi zamanı Əlifin komandası və həmkarları ilə birlikdə yaşadığı çətinlikləri necə xatırlayırsınız?
- Əlif Xocalının müdafiəsi zamanı komandası və həmkarları ilə birlikdə çox ağır və çətin şəraitdə döyüşürdü. O dövrdə ən böyük çətinliklərdən biri silah və döyüş avadanlığının olmaması idi. Xocalının müdafiəsi üçün çox az resurs var idi. Lakin buna baxmayaraq, Əlif və komandası heç bir zaman təslim olmadılar. Şəhər mühasirəyə alınmış və mülki əhali təhlükə altında idi. Əlifin komandası bu çətinliklərə baxmayaraq, həm şəhərin müdafiəsini təmin etməyə, həm də əhalinin qorunmasına çalışırdılar. Əlifin komandası əsasən yerli əsgərlər və könüllülərdən ibarət idi. Xocalının müdafiəsi əslində həm fiziki, həm də psixoloji cəhətdən çox ağır idi. Döyüşən hər kəsin qorxusu var idi. Amma Əlif hər zaman öndə olaraq ruhlandırıcı liderlik göstərirdi. Komanda üzvləri bir-birlərinə möhkəm dəstək olurdular. Lakin bu mübarizə yalnız silahlarla deyil, həm də mənəvi və psixoloji dözüm nümayişi idi.
Əlif Hacıyev və komandası Xocalı müdafiəsində göstərdikləri qəhrəmanlıq və fədakarlıqla gələcək nəsillər üçün vətəndaşlıq borcunu, mərdliyi və cəsarəti heç bir çətinlik və çarəsizlik qarşısında itirməmək örnəyi oldular. Onların mübarizəsi, insanın ən ağır anlarda belə öz torpağını, xalqını qorumaq üçün sonuna qədər mübarizə aparmasının vacibliyini göstərir. Xocalının müdafiəsi həm də bir xalqın birlik və əzmkarlığının nə qədər güclü olduğunu sübut etdi. Bu qəhrəmanlıq yalnız döyüş meydanında deyil, həm də bir-birinə dəstək olmaq, insanlıq və ədalət uğrunda mübarizə aparmaq kimi dəyərlərin təbliğidir. Gələcək nəsillər bu fədakarlığı və əzmkarlığı örnək alaraq, öz Vətəninə bağlılığı və milli kimliyini hər zaman qoruyacaqdır.
Şəmsiyyə Əliqızı,
Səbinə Kazımova, “İki sahil”
