Dünya enerji böhranından çıxış yollarını axtararkən, elm adamları yeni bir texnologiya ilə qarşılaşıblar. Bu, maqnitləşdirilmiş hədəf sintez reaktorlarıdır. Bu yenilik sıfır karbon enerjisi istehsalını reallığa çevirmək potensialı ilə seçilir. Bəs, bu texnologiya nədir, necə işləyir və niyə bu qədər vacibdir? 

Füzyon (atomun bölünməsi) Günəş və ulduzların enerji mənbəyidir. Bu, atom nüvələrinin birləşərək böyük miqdarda enerji buraxması prinsipinə əsaslanır. Nüvə elektrik stansiyalarında istifadə edilən füzyondan fərqli olaraq, birləşmə ətraf mühitə zərərli və daha təhlükəsiz olan tullantılar əmələ gətirmir. Amma indiyə qədər bu gücü laboratoriyadan çıxarmaq və gündəlik həyata gətirmək çətin olub. Maqnitləşdirilmiş hədəf sintezi (MHF) bu problemi həll etməyi vəd edir.

Bu texnologiya güclü maqnit sahələrindən istifadə edərək füzyon yanacağını (adətən hidrogen izotoplarını) sıxır və qızdırır. Klassik füzyon metodlarından fərqli olaraq, MHF mexaniki sıxılma sistemi ilə enerji daha səmərəli hala gətirilir. Bir düşünün: Siz bir şarı sıxıb içindəki havanı qızdırırsınız, amma bu şar milyonlarla dərəcəyə çatır və elektrik enerjisi istehsal edir. Son təcrübələr bu metodun kommersiya miqyasında tətbiq olunduğunu göstərir.

Dünya mədən yanacaqlarından qurtulmağa çalışır. Kömür, neft və təbii qaz həm ətraf mühitə ziyan vurur, həm də tükənir. Külək və günəş enerjisi kimi bərpa olunan mənbələr isə həmişə kifayət deyil. Maqnitləşdirilmiş hədəf sintez reaktorları qeyri-məhdud, təmiz və etibarlı enerji təmin edə bilir. Üstəlik, karbon emissiyaları sıfır deyil. Bu, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm addım deməkdir.

Əgər bu texnologiya uğurlu olarsa, elektrik enerjisi ödənişləri azala bilər, elektrik enerjisinin kəsilməsi keçmişdə qalar və sənayelərin inkişafı daha davamlı ola bilər. Məsələn, bir fabrik heç bir qalıq yanacaq istifadə etmədən, yalnız kiçik reaktorla lazım olan bütün enerjini istehsal edə bilər. Yaxud elektrik avtomobilləri şarj stansiyalarına ehtiyac duymadan daha uzun məsafə qət edir. Alimlər bildirirlər ki, ilk kommersiya reaktorları 2030-cu illərdə işə düşə bilər. Hər yenilikdə olduğu kimi burada da problemlər var. Belə ki, füzyon reaktorların tikintisi bahalı və mürəkkəb prosesdir. Bundan əlavə, bu enerjini saxlamaq və yaymaq üçün yeni sistemlərə ehtiyac var.

Gələcəkdə evlərimizi qızdıran və avtomobillərimizi idarə edən gücün bu, kiçik, lakin inanılmaz reaktorlar olduğunun şahidi ola bilərik.

Vüsal Cahanov, “İki sahil”