500 gəncin ümidini gerçəkləşdirən Dövlət Proqramı: Təqaüd sayəsində açılan qlobal təhsil imkanları

Əhməd Adamov: Əgər Dövlət Proqramı mövcud olmasaydı,  illik təhsil haqqı 86.000 dollar olan film məktəbinə müraciət etməyə cəsarət edə bilməzdim

Son illərdə həyata keçirilən dövlət proqramları gənclərin intellektual inkişafına və müasir bilik-bacarıqlar əldə etməsinə geniş imkanlar yaratmışdır. Xüsusilə “Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində yaradılan xarici təhsil imkanları nəticəsində yüzlərlə gəncimiz dünyanın aparıcı universitetlərində təhsil alaraq peşəkar fəaliyyət yoluna qədəm qoyur. Bu təşəbbüslər yalnız fərdi inkişafı dəstəkləmir, həm də ölkəmizin beynəlxalq aləmdə tanıdılmasına, milli maraqlarımızın təbliğinə və Azərbaycan adının nüfuzlu elm və mədəniyyət ocaqlarında layiqincə təmsil olunmasına mühüm töhfə verir. Budəfəki müsahibimiz “Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təqaüdçüsü adını qazanmış gənclərdən biri Əhməd Adamovdur. 

- Oxucularımıza özünüzü təqdim edərdiniz…

- Adım Əhməd Adamov, 22 yaşım var. Zaqatalanın Muxax kəndində doğulub boya-başa çatmışam və orta təhsilimi Zaqatalanın Akademik Zərifə Əliyeva adına Texniki Fənlər Təmayüllü Liseyində almışam. Daha sonra ali təhsilimi Türkiyə Respublikasında davam etdirmişəm. Təhsil dövründə bir çox filmlərdə könüllü olaraq çalışmış, qısa metrajlı filmlərdə təsvir rejissoru kimi fəaliyyət göstərmişəm. Bu filmlərin bir qismi film festivallarında nümayiş etdirilmişdir. Bundan əlavə, yazıb rejissorluğunu etdiyim bir neçə qısa metrajlı tələbə filmim də mövcuddur. Bu ilki Azərbaycan Respublikasında “Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təqaüdçüsü olaraq, ABŞ-ın Kolumbiya Universitetinin Screenwriting and Directing (Ssenari Yazarlığı və Rejissorluq) proqramına qəbul olunmuşam. Təhsilimin böyük hissəsini universitetin öz dəstəyi, qalanını isə dövlət proqramı vasitəsilə qarşılaya biləcəyəm. Dövlət Proqramı, həmçinin həyat, sığorta, nəqliyyat və viza xərclərini də əhatə edir. Təhsil müddətində topladığım təcrübə və hekayələr mənim üçün ən qiymətli sərvətə çevrilib. Kolumbiya Universitetindəki təhsil imkanları sayəsində həm peşəkar, həm də şəxsi inkişafımı daha da irəli aparmaq niyyətindəyəm. Orada qazanacağım təcrübələr və mentorlarla quracağım əlaqələr, mənim kino sahəsindəki gələcək fəaliyyətim üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.

- Zaqatalada keçən uşaqlığınız yaradıcılığınıza necə təsir göstərir?

- Bu suala cavab vermək bir qədər çətindir. Yaradıcı proses mənim üçün hələ yeni başlayır və onun həyatımda necə təsir edəcəyini zaman göstərəcək. Lakin deyə bilərəm ki, 22 illik həyatımın 18 ilini Zaqatalada keçirmişəm və ruhən hələ də orada olduğumu hiss edirəm. Uşaqlığımın qorxuları və arzuları ilə hələ də üz-üzəyəm. Ümumiyyətlə, uşaqlığımın sinonimi olan “Zaqatala” sözü, daha doğrusu Zaqatala fikri ilə aramda xaotik bir münasibət var – sevgi və nifrət bir-birinə qarışır. İnanmıram ki, bu təzadlı münasibət yaradıcılığıma gələcəkdə təsir etməsin. Lakin onun necə təsir edəcəyini yalnız zaman göstərəcək.

- Könüllü olaraq filmlərdə çalışmaqla nəyə nail oldunuz?

- Universitetdə praktiki baxımdan kifayət qədər təcrübə qazana bilmədiyimi gördükdə, könüllü olaraq film çəkilişlərinə qatılmağa başladım. Bu sahədə müəyyən texniki biliklər əldə etdim və tanıdığım insanların layihələrində təsvir rejissoru kimi fəaliyyət göstərmək imkanı qazandım. Lakin bu biliklərlə yanaşı, bəlkə də daha önəmlisi, çəkiliş prosesinin qayda və mədəniyyətini öyrənmək oldu. Harada danışmalı, harada susmalı olduğumu və çəkilişdəki vəzifə bölgüsü ilə mövqelərin necə işlədiyini başa düşdüm.

- Təsvir rejissoru kimi çalışmaq sizə rejissorluq sahəsində hansı təcrübə və bacarıqları qazandırdı?

- Əslində mənim təsvir rejissoru olduğum layihələr çox kiçik büdcəli, bəzən isə tamamilə büdcəsiz qısametrajlı filmlər idi. Çox vaxt bunlar dostlarımın və tanışlarımın çəkdiyi tələbə filmləri olurdu. Belə çəkilişlərdə çox şey səhv edilir, amma məncə bu pis deyil. Çünki səhvləri görmək, onları təkrarlamamağa imkan verir. Ən çox qarşıma çıxan problem isə rejissorların düzgün ünsiyyət qura bilməməsi idi. Bəzən onlar nə istədiklərini tam bilmirdilər, bəzən isə bunu komanda üzvlərinə düzgün çatdıra bilmirdilər. Mənim öyrəndiyim əsas dərs məhz bu oldu: gərək nə istədiyini dəqiq biləsən və bunu aktyorlar və yaradıcı heyətin digər üzvlərinə doğru şəkildə çatdırasan. Hələ də bu sahədə müəyyən çətinliklər yaşayıram, amma həll etmək üçün əlimdən gələni edirəm, çünki bu, bağışlanılmayacaq qədər böyük bir səhv olardı.

- Kolumbiya Universitetinə qəbul prosesinə aparan yolda hansı çətinlikləri aşmalı oldunuz?

- Zənnimcə mənim ən zəif olduğum nöqtə hekayə qurmaq bacarığı idi. Kolumbiya isə məhz hekayə məktəbidir. İcazənizlə bir az əvvələ qayıdım: 15-16 yaşlarımdan bəri film məktəbinə getmək istədiyimi bilirdim, amma o vaxtlar ağlımdakı məktəblər tamamilə fərqli idi və Kolumbiya Universitetini tanımırdım. Bakalavrın üçüncü kursunda ilk qısametrajlı filmimi çəkəndə başa düşdüm ki, nə obraz yaza bilirəm, nə də süjet qura bilirəm. Ssenari haqqında heç bir anlayışım yox idi. Bu çatışmazlığı görüb araşdırmağa başladım və Kolumbiya Universitetinin rejissorluq və ssenaristlik proqramını tapdım. Amma onu tapmaq kifayət etmirdi – qəbul olmaq lazım idi və müraciət materiallarının hamısı hekayə danışmaq bacarığını ölçürdü. Qorxsam da, 6 ay boyunca dayanmadan materiallar üzərində çalışdım. Gecəm gündüzümə qarışmışdı. Bu müddətdə həm yazıçılıq bacarıqlarına inandığım insanlardan, həm də sevdiyim filmlər və kitablardan kömək aldım. Nəticədə qəbul olundum. İndi geriyə baxanda görürəm ki, o 6 ay ərzində yazmaqla bağlı çox şey öyrənmişəm. Hətta həyatımda ilk dəfədir ki, öz yazdığım bir şeylə qürur duyuram. Ümid edirəm bunun arxası da gələcək.

- Xaricdə təhsil almaq yaradıcılıq sahəsində sizə hansı imkanlar açacaq?

- Praktik baxımdan, mənim üçün ən böyük qazanc tanış olacağım və gələcəkdə peşəkar əlaqələrimə çevriləcək insan kapitalıdır. Kino sahəsi bir neçə istisnanı çıxmaq şərti ilə təkbaşına irəliləməyə imkan vermir. Kolumbiya Universiteti dünya miqyaslı prodüser və rejissorlar yetişdirən bir məktəbdir; orada onlarla eyni sinifdə olmaq, yanaşı çalışmaq isə əvəzsiz təcrübədir. Yaradıcı işlərdə ən vacib məqam qarşılıqlı təsirdir – fərqli düşüncələr və perspektivlər olmadan yeni ideyalar ortaya çıxmır. Mən isə öz dünyamdan hekayələr danışmaq istəyirəm. Bunun üçün başqa insanların dünyalarını tanımalı, onların içində gəzməliyəm ki, özümün ideya və sərhədlərini daha dəqiq görə bilim.

- Dövlət Proqramının sizə verdiyi dəstəyi necə qiymətləndirirsiniz? Ümumilikdə, gənclərə yönəlik bu cür proqramların əhəmiyyətini necə görürsünüz?

-Belə bir dəstəyin qarşısında dərin minnətdarlıqdan başqa nə hiss etmək olar ki? Məncə, heç nə. Bunu yalnız özüm üçün düşünmürəm. Çünki mənimlə birlikdə 500 gənc də bu təqaüdü qazanıb. Onların Azərbaycanın gələcəyi üçün edəcəkləri işləri və gətirəcəkləri yenilikləri düşündükcə, həqiqətən də minnətdarlıqdan başqa söz tapmaq olmur. Hətta məncə, bu, sadəcə təqaüdçülərin yox, kənardan baxan hər kəsin də eyni hissi paylaşmasına səbəb ola bilər. Dövlət Proqramının dəstəyi mənim üçün Kolumbiya Universitetinə müraciət etməzdən əvvəl də başlamışdı. Bu, mənə mənəvi bir güc verdi. Əgər belə bir imkanın varlığını bilməsəydim, illik təhsil haqqı 86.000 dollar olan film məktəbinə müraciət etməyə cəsarət edə bilməzdim. Beynimdə isə kiçik bir ümid vardı: ‘Bəlkə qəbul olsam, dövlət proqramı təhsilimi maliyyələşdirər”. Əgər Dövlət Proqramı mövcud olmasaydı, bu ümid də olmayacaqdı.

Bu cür proqramların önəmini birmənalı şəkildə yüksək qiymətləndirirəm. Çünki bugünün gəncləri yalnız özlərini deyil, eyni zamanda, gələcək nəsilləri də təmsil edirlər.

- Gənclər siyasətini necə dəyərləndirirsiniz?

-Gənclər siyasəti ölkənin gələcəyi üçün fundamental əhəmiyyət daşıyır. Bu siyasət yalnız gənclərin fərdi inkişafını təmin etmir, eyni zamanda, onların cəmiyyətdə aktiv iştirakını, yaradıcı potensialını və milli maraqlara bağlılığını da formalaşdırır. Dövlətin gənclərə yönəltdiyi siyasətin mühüm tərkib hissəsi olan təhsil proqramları gənclərə göstərilən dəstək baxımından yüksək qiymətə layiqdir. Bu, yalnız fərdi inkişafı deyil, həm də cəmiyyətin intellektual və yaradıcı potensialının formalaşmasına xidmət edir. Əvvəllər incəsənət sahəsinə ayrılan resursların azlığından narahat idim, lakin indi görürəm ki, vəziyyət xeyli fərqlidir. Mədəni sahələr üçün qrantlar, təqaüdlər və kurslar mövcuddur. Məsələn, Yaradıcı Mərkəzin fəaliyyəti və Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyinin (ARKA) tələbə filmlərinin istehsalına verdiyi dəstək bu imkanların əyani nümunəsidir. Ümumilikdə, cəmiyyətdə “Azərbaycanda incəsənət sahəsində heç nə yoxdur” kimi yanlış təsəvvür mövcuddur. Bu diskursu dəyişmək və görülən işlərin dəyərləndirilməsini təmin etmək vacibdir.

- Xaricdə təhsil alıb, sonra Azərbaycana qayıtmaq niyyətiniz varmı?

-Təbii ki, var. Kino universal bir dil olsa da, mənim danışmaq istədiyim hekayələrin əksəriyyəti bu torpaqlara aiddir. Ən böyük xəyalım Azərbaycanda, öz dilimdə film çəkməkdir. Hətta kəndimdə çəkəcəyim tammetrajlı film üçün ssenari də hazırdır və bunu həyata keçirməyi çox istəyirəm.

-Gələcəkdə kino sahəsində özünüzü daha çox hansı istiqamətdə görürsünüz – rejissorluq, ssenaristlik, yoxsa hər ikisi bir yerdə?

 -Yola çıxanda rejissorluq mənim üçün prioritet idi. İndi isə ssenaristlik ürəyimdə daha böyük yer tutur. Amma ideal vəziyyət, əlbəttə ki, hər ikisidir. Yaradıcılıq baxımından isə bu iki sahəni bir-birindən tam ayırmaq çətindir çünki biri digərini tamamlayır .

-Oxucularımıza, xüsusən də kino sahəsində karyera qurmaq istəyən gənclərə hansı tövsiyələri verərdiniz?

- Mən tövsiyə vermək üçün çox cavan və təcrübəsizəm. Hələlik özüm də bu yolda doğrunun və səhvin nə olduğunu anlamağa çalışıram. Onun yerinə, ürəkdən inandığım bir şeyi paylaşım sizinlə və oxucularla. Məncə incəsənət lüks yox ehtiyacdır. Məcazi mənada desək, kollektiv və fərdi olaraq həyatda qala bilməyimiz üçün, elə ən pis günümüzdə belə incəsənətə ehtiyacımız var. Buna görə də, əgər siz hər hansısa bir incəsənət sahəsinə bacarığınız olan və ya bacarığı belə qoyaq kənara, sadəcə marağı olan birisinizsə, xahiş edirəm bu həvəsə xəyanət etməyin. Bizə mühəndislər, həkimlər, müəllimlər qədər yazıçılar, fotoqraflar, rəssamlar və kinorejissorlar da lazımdır.

Yaqut Ağaşahqızı, “İki sahil”