Fransa hazırda siyasi böhranla üz-üzədir. Baş nazir Fransua Bayrunun təqdim etdiyi sərt büdcə islahatları ölkədə böyük narazılıq yaradıb və etimad səsverməsində hökumətin dağılması ehtimalını gücləndirib. Bu durum, ölkənin iqtisadi və sosial vəziyyətinə mənfi təsir göstərməklə yanaşı, Fransa siyasətində dərin parçalanmanı və qeyri-sabitliyi ortaya qoyur. Belə şəraitdə ölkənin gələcək taleyi və siyasi stabilliyi sual altındadır. Fransada Baş nazir Fransua Bayrunun rəhbərlik etdiyi hökumətin sentyabrın 8-də keçiriləcək etimad səsverməsində uğursuzluqla üzləşməsi ehtimalı, ölkənin siyasi və iqtisadi sabitliyi üçün ciddi təhdid yaradır. Bu vəziyyət, Avropa İttifaqının ikinci ən böyük iqtisadiyyatının qeyri-müəyyənliyə sürüklənməsi ilə nəticələnə bilər. Fransanın dövlət borcunun 3,4 trilyon avroya çatması və hər saat 12 milyon avro artması, iqtisadi böhranın dərinliyini göstərir. Dövlətin büdcə kəsiri Avropa İttifaqının müəyyən etdiyi 3% limitini iki dəfə aşaraq, maliyyə vəziyyətinin nəzarətdən çıxdığını göstərir. ÜDM-ə nisbətən dövlət borcunun 113.9%-ə çatması Fransanın gələcək maliyyə sabitliyi üçün ciddi risklər yaradır. Fransanın daxili siyasi qeyri-sabitliyi və iqtisadi çətinlikləri, Avropa İttifaqının ümumi sabitliyinə və birliyinə mənfi təsir göstərə bilər. Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun Milli Assambleyanı buraxmaq qərarı və ifrat sağçı qüvvələrin güclənməsi, Aİ-nin qərar qəbul etmə prosesində çətinliklər yarada bilər. Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun hakimiyyəti iqtisadi böhran və siyasi qeyri-sabitlik fonunda ciddi tənqidlərə məruz qalır. Onun idarəçiliyi dövründə ölkədə sosial bərabərsizlik artıb, maliyyə problemləri isə dərinləşib. Makronun siyasətləri xalq arasında narazılığa səbəb olub, hökumətin etimadsızlığı artmaqdadır. Avropanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatını idarə etməkdə acizlik göstərən Makron hakimiyyəti həm daxildə, həm də beynəlxalq arenada nüfuzunu itirir və Fransanın gələcəyini təhlükə altına alır.
Sentyabrın 8-nə planlaşdırılan etimad səsverməsi Baş nazir Fransua Bayru tərəfindən büdcədə ciddi ixtisarlar aparmağı planlaşdırdığı üçün çağırılıb. Fransa Baş naziri Fransua Bayrunun 2026-cı ilin büdcəsi üçün təqdim etdiyi plan geniş kəsirlər və vergi artımları ilə yadda qalır. Sənəddə 44 milyard avro vergi artırılması, xərclərin ixtisarı, pensiya və sosial müavinətlərin azaldılması nəzərdə tutulur. Bundan əlavə, varlılar üçün naməlum olan “həmrəylik töhfəsi” kimi əlavə ödəniş də planlaşdırılır.
Hökumətin sosial xərclərdə kəskin ixtisarlar planlaması və vergi artımları əhalinin geniş təbəqələrində narazılığa səbəb olub. Pensiya və sosial müavinətlərin azaldılması ilə bağlı tədbirlər, xüsusilə aşağı gəlirli və orta sinifdə olan vətəndaşların iqtisadi vəziyyətini daha da ağırlaşdırır. Bu şəraitdə iqtisadi artım tempinin zəifləməsi, işsizliyin yüksəlməsi və inflyasiyanın davam etməsi gözlənilir. Xarici ticarət mühitindəki gərginliklər, Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi və qlobal enerji bazarındakı dalğalanmalar da Fransanın iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərməkdədir. Belə vəziyyətdə Fransa hökumətinin iqtisadi siyasəti geniş tənqidlərə məruz qalır, vətəndaşların sosial etirazları və siyasi qeyri-sabitlik riski artır. Maliyyə tarazlığının bərpası üçün sərt tədbirlər zəruri olsa da, bu, sosial narazılığı daha da dərinləşdirə bilər. Ümumilikdə, Fransa iqtisadi böhranı yalnız daxili siyasətə deyil, Avropanın iqtisadi dayanıqlılığına da mənfi təsir göstərir.Bu sərt tədbirlər ölkədə ciddi narazılıq yaratmış və etimad səsverməsinin çağırılmasına səbəb olmuşdur. Müxalifət liderləri Bayrunun hakimiyyətdən uzaqlaşdırılacağını açıq şəkildə bəyan edirlər. “Milli Birlik” fraksiyasının rəhbəri Marin Le Pen bildirib ki, bu böhran tamamilə Prezident Emmanuel Makron və onun ətrafındakıların fəaliyyəti nəticəsində yaranıb və gərginləşib. Fransa Prezidenti indi ciddi sınaqlarla üz-üzədir və onun mandatının vaxtından əvvəl başa çatması ehtimalı getdikcə artır. Le Pen “Le Parisien” qəzetinə verdiyi müsahibədə Makronun çaşbaş vəziyyətdə olduğunu qeyd edib. O bildirib ki, ölkədə yaranan problemlər təkcə yeni baş nazir Fransua Bayru və maliyyə bazarındakı çətinliklərlə məhdudlaşmır, həmçinin mərkəzçi bloku ilə razılığa gəlməkdə də çətinliklər mövcuddur. Le Pen hesab edir ki, bu mürəkkəb durum Fransanın siyasi mənzərəsini tamamilə dəyişə bilər və Prezident Makron növbədənkənar seçkilərlə üzləşə bilər. O, ehtiyat tədbiri kimi özü də növbədənkənar prezident seçkilərinə hazırlaşdığını açıqlayıb.
Fransada siyasi böhran dərinləşdikcə, Makronun həm daxildə, həm də beynəlxalq arenada mövqeyi zəifləyir. Maliyyə siyasətində sərt islahatlar və sosial dəstəyin azaldılması planları əhalinin narazılığını artırır, siyasi qüvvələr isə prezidentin iqtidarını sarsıtmağa çalışır. Bu vəziyyət Avropanın aparıcı ölkələrindən birində siyasi qeyri-müəyyənliyi daha da gücləndirir və Fransa iqtisadiyyatının qarşısında böyük risklər yaradır.
Nəticədə, Makronun qarşısında duran çağırışlar getdikcə artır və onun siyasi gələcəyi ciddi sual altındadır. Ölkənin sabitliyi və Avropadakı rolu üçün bu sınaq dövrü çox vacibdir. Le Pen əlavə edib ki, bu gün Avropanın “xəstə adamı” məhz Fransadır və bunun məsuliyyəti Makronun üzərinə düşür. İfrat solçu “France Insoumise” (İtaətsiz Fransa) partiyasının lideri Jan-Lyuk Melanşon da digər sol və sağçı siyasətçilər kimi “Hökumət yıxılacaq” bəyanatını səsləndirib. Əgər Baş nazir Fransua Bayru istefaya göndərilsə, Prezident Makron mühafizəkar sələfi Mişel Barnyenin istefasından az müddət sonra parlamentdən büdcəni keçirə biləcək yeni bir Baş nazir tapmaq məcburiyyətində qalacaq.
Emmanuel Makron ötən il olduğu kimi, hazırda da parlamentin buraxılmasını istisna edir və siyasi böhranın dialoqla həllinə üstünlük verir. Lakin “Reuters” agentliyinin yazdığına görə, 2024-cü ildə növbədənkənar seçkilərin elan edilməsindən sonra Fransa dərin siyasi böhrana sürüklənib və parlament faktiki olaraq havadan asılı vəziyyətdə qalıb. Bu isə ölkədə qanunvericilik proseslərinin dayanması və hökumətin fəaliyyətinin zəifləməsi ilə nəticələnib. Makronun parlamentlə əməkdaşlıqda çətinlik yaşaması və siyasi parçalanma Fransa hökumətinin maliyyə islahatlarını həyata keçirməsini daha da çətinləşdirir. Belə bir vəziyyətdə, ölkədə siyasi stabilliyin bərpası üçün tərəflər arasında kompromis tapılması zərurəti daha da aktuallaşır.
2022-ci ildən bəri Emmanuel Makronun rəhbərlik etdiyi koalisiya tədricən gücünü itirərək çoxluğu itirib və siyasi arenada nüfuzu zəifləyib. Onun ittifaqı indi daha da kiçilib, bu isə hökumətin qərar qəbul etməsini çətinləşdirir. Eyni zamanda, antiimmiqrant mövqeyi ilə seçilən ifrat sağçı “Milli Birlik” partiyası siyasi spektrdə ən böyük qüvvə kimi önə çıxıb. Lakin bu partiya da təkbaşına hökumət qurmaq üçün kifayət qədər mandat sahibi deyil. Hazırda isə dərin parçalanma içində olan solçu partiyalar arasında sərbəst koalisiya formalaşaraq ən böyük blok kimi meydana çıxır. Nəticədə, heç bir siyasi qüvvə parlamentdə çoxluğa malik deyil və bu da siyasi qərarların qəbulunu daha da mürəkkəbləşdirir. Belə mürəkkəb siyasi vəziyyət Fransa hökumətinin sabitliyinə, iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə və ölkənin gələcək strategiyasının formalaşmasına ciddi maneələr yaradır. Fransadakı siyasi parçalanma və çoxluğun olmaması hökumətin effektiv fəaliyyətini çətinləşdirir. Bu vəziyyət ölkənin iqtisadi və sosial islahatlarını ləngidir, siyasi qeyri-müəyyənliyi artırır. Nəticədə, Fransa həm daxildə, həm də beynəlxalq arenada öz nüfuzunu qorumaqda çətinlik çəkir və gələcəkdə stabillik üçün yeni siyasi çözümlər axtarmağa məcbur olur.
Emmanuel Makronun həm daxildə, həm də xaricdə apardığı siyasətlər ölkədə və beynəlxalq səviyyədə ciddi problemlərə yol açıb. Daxildə onun iqtisadi siyasəti, xüsusilə sosial xərclərin kəsilməsi, vergi artımları və pensiya islahatları əhalinin geniş kütləsində narazılıq yaradıb, sosial gərginliyi artırıb və siyasi böhranın dərinləşməsinə səbəb olub. Onun hökuməti parlamentdə çoxluq əldə edə bilmədiyi üçün qərarların qəbulunda çətinliklərlə üzləşir, bu da siyasi sabitliyi zəiflədir.
Xaricdə isə Makronun siyasətli Fransa-Ukrayna müharibəsi, Çinlə ticarət gərginliyi və Avropa Birliyinin iqtisadi məsələlərində təsirini itirməsi ilə yadda qalır. Fransa Avropada birliyin möhkəmləndirilməsi istiqamətində çağırışlar etsə də, ölkənin daxili problemləri və iqtisadi çətinlikləri bu hədəflərin gerçəkləşməsinə mane olur. Makronun xarici siyasətdə bəzən təkbaşına və millətçilik meyilli addımları Avropada etimadın azalmasına səbəb olub.
Nəticədə, Makronun siyasəti həm ölkə daxilində sosial-iqtisadi böhranı dərinləşdirib, həm də Fransanın Avropadakı və dünyadakı nüfuzuna zərbə vurub. Bu vəziyyət həm ölkənin gələcək inkişafını riskə atır, həm də Avropanın ümumi təhlükəsizliyi və iqtisadi sabitliyi üçün problemlər yaradır.
Şəmsiyyə Əliqızı, “İki sahil”
