XXI əsrdə enerji siyasəti dövlətlərin iqtisadi inkişafı, beynəlxalq münasibətlərdə mövqeyi və milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsas faktorlardan biridir. Azərbaycan Respublikası zəngin neft-qaz resursları və əlverişli coğrafi mövqeyi ilə səciyyələnir. Mürəkkəb geosiyasi mövqeyinə baxmayaraq, ölkəmiz əsasını Ulu Öndər Heydər Əliyevin qoyduğu məqsədyönlü enerji strategiyasının cənab prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurlu davam etdirilməsinin sayəsində son üç onillikdə qlobal enerji xəritəsində mühüm aktora çevrilmişdir.

Azərbaycanın enerji siyasətinin uğurları: Strateji layihələr və enerji xəritəsinin dəyişməsi

Azərbaycanın ən böyük uğurlarından biri qlobal enerji infrastrukturuna verdiyi töhfələrdir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum (BTƏ) qaz kəməri, eləcə də “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi ölkənin enerji resurslarını birbaşa dünya bazarına çıxarmaqla Azərbaycanın geosiyasi əhəmiyyətini yüksəltmişdir.

Bu layihələr nəticəsində Azərbaycan:

Xəzər dənizini Aralıq dənizi və Avropa bazarları ilə birləşdirən strateji tranzit ölkəsinə çevrildi;

Regional əməkdaşlığın lokomotivinə çevrilərək Türkiyə, Gürcüstan və Avropa ilə enerji müttəfiqliyini möhkəmləndirdi;

Avropanın enerji təhlükəsizliyinə real töhfə verən etibarlı tərəfdaş statusu qazandı.

Diversifikasiya və enerji diplomatiyası

Azərbaycan uğurla enerji diplomatiyası həyata keçirərək həm ixrac marşrutlarını, həm də tərəfdaş ölkələri diversifikasiya etmişdir. Əgər 1990-cı illərdə ölkənin enerji ixracı əsasən məhdud istiqamətlərdə cəmlənmişdisə, bu gün Azərbaycan qazı və nefti Avropa İttifaqı, Türkiyə, Gürcüstan, İsrail və digər bazarlara çatdırılır.

Daxili iqtisadi sabitlik və inkişaf

Neft gəlirləri ölkənin iqtisadi sabitliyinin təmin edilməsinə, infrastrukturun modernləşdirilməsinə və sosial rifahın yüksəldilməsinə yönəldilmişdir. Dövlət Neft Fondu vasitəsilə əldə olunan gəlirlər strateji ehtiyatların toplanmasına, böyük infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsinə və sosial proqramların həyata keçirilməsinə imkan yaratmışdır.

1. Beynəlxalq arenada genişlənmə

Azərbaycan beynəlxalq bazarlarda aktiv iştirak edir:

Avropada qazpaylayıcı şirkətlərə malikdir və enerji ticarətini şaxələndirir.

Gürcüstan, Ukrayna, Rumıniya və digər ölkələrdə törəmə müəssisələri vasitəsilə fəaliyyətini genişləndirir.

Bu, ölkəmizi regiondan kənarda da güclü oyunçuya çevirmişdir.

2. Enerji təhlükəsizliyinin təminatçısı

Ölkəmizin uğurlarından biri də Azərbaycanın etibarlı enerji tərəfdaşı kimi mövqeyinin möhkəmlənməsidir. Şirkət qaz ixracında uzunmüddətli müqavilələr imzalayaraq Avropa bazarında dayanıqlı iştirakını təmin etmişdir.

3. İqtisadi diversifikasiya istiqamətləri

Azərbaycan yalnız xam neft və qaz ixracına fokuslanmır, həm də neft-kimya, qaz emalı və neft məhsullarının istehsalı sahəsində fəaliyyət göstərir. Bu, ölkənin iqtisadi sabitliyini gücləndirən mühüm addımdır.

4. Yaşıl enerji gündəliyinə inteqrasiya

Qlobal enerji transformasiyası fonunda ölkəmiz də bərpaolunan enerji sahəsində layihələrə inteqrasiya etməyə başlamışdır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə ölkənin iqtisadi və siyasi dayanıqlılığını artıracaq.

Geosiyasi Reallıqlar və Yeni Çağırışlarda Uğur

Müasir dövrdə Azərbaycanın enerji siyasətinin uğuru bir sıra amillərlə şərtlənir:

Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda Avropa üçün Azərbaycan qazının strateji əhəmiyyətinin artması;

Çin və Asiya bazarları ilə enerji əməkdaşlığının potensialı;

Avropa İttifaqının yaşıl enerji siyasəti çərçivəsində qazın “keçid yanacağı” kimi daha çox qiymətləndirilməsi.

Azərbaycan bu şəraitdə öz siyasətini balanslaşdırmaqla həm iqtisadi, həm də geosiyasi uğurlar əldə edir.

Nəticə

Dəyişən qlobal reallıqlar fonunda Azərbaycanın enerji siyasəti ölkənin uğur modeli kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər 1990-cı illərdə əsas məqsəd neft və qaz resurslarının dünya bazarına çıxarılması idisə, bu gün Azərbaycan artıq beynəlxalq enerji diplomatiyasının fəal oyunçusuna çevrilmişdir.

Ölkəmizin uğuru yalnız iqtisadi deyil, həm də geosiyasi məzmun daşıyır. Ölkəmizin enerji ticarətində genişlənməsi, strateji layihələrdə iştirakı və yeni enerji reallıqlarına uyğunlaşma bacarığı Azərbaycanın mövqelərini daha da gücləndirmişdir.

Cəbrayıl Eyvazov, Mehman Məlikov, Rauf Rəhimzadə