Azərbaycan tarixində Vətən müharibəsi ilə bağlı hər bir gün qürur və zəfər səhifəsidir. 2020-ci il 27 sentyabrda başlayan 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində torpaqlarımız işğaldan azad edildi. Azərbaycan xalqı öz milli birliyini, dövlətin qüdrətini və Ali Baş Komandanın sarsılmaz iradəsini bütün dünyaya göstərdi.
Cəbrayıl şəhərinin azad olunması bu prosesin ən mühüm mərhələlərindən biri oldu. 4 oktyabr 2020-ci ildə Cəbrayıl şəhəri və rayonun bir sıra kəndləri işğaldan azad edildi. Həmin gün Prezident İlham Əliyev xalqa müraciət edərək qeyd etdi: "Bu gün Azərbaycan Ordusu Cəbrayıl şəhərini və rayonun 9 kəndini işğaldan azad etmişdir. Azərbaycan xalqı bu xəbəri böyük sevinc və fəxarətlə qarşıladı."
Azad edilmiş torpaqlarda həyatın bərpası, infrastrukturun yenidən qurulması və sakinlərin öz doğma yurdlarına qayıtması prosesləri isə artıq tarixi hadisə kimi qeyd olunur.
Cəbrayıl rayonunun işğalı dövründə ermənilər bölgədə misli görünməmiş vandalizm aktları törətdilər. Tarixi abidələr, qəbiristanlıqlar, məktəblər, məscidlər dağıdılmış, kəndlər yerlə-yeksan edilmişdir. Xüsusilə Cəbrayıl şəhərində və kəndlərdə evlərin daşları belə sökülərək Ermənistana daşınmışdı.
Məscidlərin və digər dini ibadət yerlərinin təhqir olunması isə xüsusilə diqqət çəkir. İşğalçılar müqəddəs ibadət evlərini tövləyə çevirmiş, heyvan saxlamış və ziyarətçilərin ora daxil olmasına mane olmuşdular. Bütün bunlar təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bəşəriyyətə qarşı törədilmiş vandalizmin bariz nümunəsidir.
Erməni vandalizmi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də pislənmiş, UNESCO və digər qurumlar Cəbrayılın mədəni irsinin qorunması üçün çağırışlar etmişlər. Bununla yanaşı, işğal illərində bölgədəki kənd təsərrüfatı, meşə sahələri, yollar və kommunikasiyalar da məhv edilmişdi.
Cəbrayıl əməliyyatı Azərbaycan Ordusunun 2020-ci il Vətən müharibəsi çərçivəsində həyata keçirdiyi strateji hərbi əməliyyatların ən çətin və mürəkkəb mərhələlərindən biri olmuşdur. Rayonun relyefi, sərt iqlimi və düşmənin möhkəm istehkamları hərbi əməliyyatları çətinləşdirirdi.
Azərbaycan Ordusu bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, böyük qəhrəmanlıq nümayiş etdirərək düşməni geri oturtdu. 4 oktyabr 2020-ci ildə Cəbrayıl şəhəri azad edildi, bu əməliyyat isə Zəngilan və Qubadlı istiqamətində uğurlu hərbi əməliyyatların əsasını qoydu. Əməliyyatın taktiki əhəmiyyəti böyük idi, çünki regionda strateji mövqelər ələ keçirildi və düşmənin mövqeləri zəiflədildi.
Hərbi ekspertlər bu əməliyyatı müasir hərbi təcrübədə yüksək səviyyədə təşkil olunmuş və koordinasiya edilmiş əməliyyat kimi qiymətləndirmişlər. Əməliyyatın uğuru Azərbaycan Ordusunun döyüş hazırlığının, intizamının və Ali Baş Komandanın uzaqgörən strategiyasının göstəricisidir.
Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilməsindən sonra iqtisadi inkişaf prioritet məsələlərdən biri oldu. Bunun nəticəsi olaraq yaradılan “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” regionun və xüsusilə Cəbrayılın iqtisadi bərpasında mühüm rol oynayır.
2021-ci ilin avqustunda əsası qoyulan bu sənaye parkında sənaye müəssisələri, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı zavodları və logistika mərkəzləri fəaliyyət göstərəcək. Bu zona minlərlə yeni iş yeri yaradacaq və Cəbrayıl rayonunu regionun iqtisadi mərkəzlərindən birinə çevirəcək.
Prezident İlham Əliyev çıxışlarında qeyd etmişdir: "Araz Vadisi İqtisadi Zonası regionun iqtisadi inkişafına və iş yerlərinin yaradılmasına töhfə verəcək, Qarabağın bərpasında yeni mərhələ açacaq." Böyük Mərcanlı kəndi Cəbrayıl rayonunun ən tarixi və strateji kəndlərindən biridir. 1993-cü ildə işğal olunmuş, uzun illər viranə qalmışdı. 2020-ci ildə azad edilən kənd indi yenidən dirçəlir.
Kəndin strateji əhəmiyyəti böyükdür: Cəbrayıl şəhərinə yaxın yerləşir və əsas yollar üzərindədir. Hazırda burada infrastruktur layihələri həyata keçirilir, yeni yaşayış evləri və sosial obyektlər inşa olunur. Böyük Mərcanlı həm də regionun mədəni irsini qoruma baxımından önəmli məkandır.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzura Böyük Qayıdış prosesinin ən təsirli məqamlarından biri Cəbrayıl şəhərinə ilk köç karvanı oldu. 2023-cü ildə Azərbaycan hökumətinin həyata keçirdiyi köç proqramı çərçivəsində ilk sakinlər doğma yurdlarına qayıtdılar.
Onların sevinc dolu göz yaşları, evlərinə qovuşma anları bütün xalq üçün qürur və emosional anlar yaratdı. Bu, dövlətimizin Qarabağı bərpa etməkdə vətəndaşlarımızı doğma torpaqlara qaytarmaqda nə qədər qətiyyətli olduğunun bariz göstəricisidir.
Prezident İlham Əliyev və Birinci xanım Mehriban Əliyeva “Xudafərin” hidroqovşağının istismara verilməsi və “Qız Qalası” hidroqovşağının açılışında iştirak etdilər. Bu layihələr regionun enerji təhlükəsizliyi və su ehtiyatlarının idarə olunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
2024-cü ilin oktyabr ayının 3-4-də Prezident İlham Əliyev və Birinci xanım Mehriban Əliyeva Cəbrayıl rayonuna səfər edərək burada bir sıra mühüm infrastruktur və iqtisadi layihələrin açılış və təməlqoyma mərasimlərində iştirak etdilər. Bu səfər regionun bərpası və inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcı kimi tarixə düşdü.
Səfər çərçivəsində həyata keçirilən əsas tədbirlərdən biri Horovlu kəndində fərdi evlərin və sosial obyektlərin tikintisi ilə tanışlıq oldu. Prezident və Birinci xanım burada sakinlərlə görüşərək, inşaat işlərinin sürətləndirilməsinin və yüksək keyfiyyətlə həyata keçirilməsinin vacibliyini vurğuladılar. Bu addım kənd əhalisinin doğma yurdlarına geri dönüşünü təmin etmək və onların layiqli həyat şəraitini yaratmaq baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Cəbrayıl şəhərində isə Mehdi Mehdizadə adına tam orta məktəbin açılışı reallaşdı. Yeni məktəb binası təhsil infrastrukturu baxımından region üçün strateji əhəmiyyət daşıyır və gənc nəsillərin keyfiyyətli təhsil almasını təmin edir.
Səfər zamanı həmçinin alkoqolsuz içki məhsulları istehsalı kompleksinin və damazlıq yumurta istehsalı fabrikinin təməlqoyma mərasimləri keçirildi. Bu layihələr Cəbrayılın iqtisadi həyatına yeni nəfəs gətirəcək, həm kənd təsərrüfatı sahəsində istehsal potensialını artıracaq, həm də minlərlə yeni iş yeri yaradacaq.
Xüsusilə diqqət çəkən layihələrdən biri “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” Sənaye Parkında yeni müəssisələrin təməlqoyma mərasimi oldu. Bu zona Cəbrayıl rayonunun iqtisadi inkişafına böyük töhfə verəcək və regionun sənaye, kənd təsərrüfatı və logistika sahələrində potensialını artıracaq.
Səfərin yekun mərhələsində Cəbrayıl şəhərində inşa olunan yaşayış kompleksinin açılışı reallaşdı. Bu kompleks şəhərin bərpası və sakinlərin rahat, müasir şəraitdə yaşaması üçün vacibdir.
Prezident İlham Əliyev çıxışında vurğuladı: "Cəbrayılın bərpası və inkişafı bizim əsas prioritetimizdir. Burada həyata keçirilən layihələr gələcək nəsillər üçün işıqlı bir gələcək təmin edəcək."
Bu səfər Cəbrayıl rayonunda həyata keçirilən layihələrin strateji əhəmiyyətini bir daha göstərdi və regionun sosial-iqtisadi inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını simvolizə etdi.
Cəbrayıl artıq sürətlə inkişaf edir. Şəhər və kəndlərdə infrastruktur layihələri, yollar, məktəblər, sosial obyektlər və sənaye müəssisələri inşa olunur. Bu, regionun iqtisadi canlanması və sakinlərin layiqli həyat şəraitinə qovuşması deməkdir.
Gələcəkdə Cəbrayıl rayonunun Qarabağın iqtisadi mərkəzlərindən birinə çevrilməsi gözlənilir. Əkinçilik, sənaye, turizm və logistika sahələrində yeni layihələr həyata keçirilir. Hər bir yenidənqurma və inkişaf tədbiri həm də milli birliyin, dövlətin qüdrətinin rəmzidir.
4 oktyabr – Cəbrayıl şəhəri günü Azərbaycanın tarixi yaddaşında xüsusi yer tutur. Bu gün həm qələbənin, həm dirçəlişin, həm də gələcəyə inamın rəmzidir. İşğal dövründə erməni vandalizminə məruz qalmış Cəbrayıl indi sürətlə inkişaf edir, müasir şəhərə çevrilir. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində Cəbrayıl rayonunda yeni sənaye parkları, sosial obyektlər, məktəblər, yaşayış kompleksləri inşa olunur və köç prosesləri həyata keçirilir.
Cəbrayıl bu gün Qarabağın və bütün Azərbaycanın dirçəlişinin simvoluna çevrilib. 4 oktyabrın hər il qeyd olunması xalqımızın qəhrəmanlığını, milli birliyini və dövlətimizin gücünü bir daha nümayiş etdirir.
Vasif Səfiyarov,
YAP Sumqayıt şəhər təşkilatının məsləhətçisi
