Füzuli rayonu 1993-cü ilin avqustunda Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdu. İşğal nəticəsində şəhər və kəndlər tamamilə dağıdıldı, inzibati binalar, məktəblər, mədəniyyət ocaqları yerlə-yeksan edildi. 50 mindən çox füzulili doğma yurd-yuvasını tərk etməyə məcbur oldu.
Uzun illər boyu Azərbaycan dövləti beynəlxalq müstəvidə ədalətin bərpası üçün səylər göstərdi. Nəhayət, 2020-ci ilin 27 sentyabrında başlanan Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə şanlı qələbə yürüşünə başladı. 17 oktyabr 2020-ci ildə Füzuli şəhəri və rayonun 53 kəndi işğaldan azad olundu.
Bu hadisə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasında dönüş nöqtəsi oldu. Füzulinin azadlığı həm hərbi-strateji baxımdan, həm də mənəvi-simvolik cəhətdən böyük əhəmiyyət daşıyırdı — çünki məhz bu istiqamətdən Şuşaya yol açıldı.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 26 noyabr 2020-ci il tarixli fərmanı ilə Vətən müharibəsində Füzuli rayonunun azad olunmasında xüsusi fərqlənən hərbi qulluqçular “Füzulinin azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildilər.
Bu medal qəhrəman Azərbaycan əsgərinin şücaətinin, igidliyinin və dövlətə sədaqətinin rəmzidir. Medal həm də Vətən müharibəsinin simvolik atributlarından biri kimi Azərbaycan Ordusunun zəfər tarixində xüsusi yer tutur. Onun üzərində “Füzuli” yazısı əbədi qəhrəmanlıq nümunəsi kimi həkk olunub.
Füzulinin azad olunmasından dərhal sonra Azərbaycan dövləti bu ərazidə bərpa və yenidənqurma işlərinə başladı. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Böyük Qayıdış Proqramı həyata keçirilir. Bu proqram çərçivəsində Füzuli rayonu tamamilə yeni simaya qovuşur — müasir infrastruktur, kommunikasiya xətləri, təhsil, səhiyyə və mədəniyyət obyektləri inşa olunur.
Yeni Füzuli şəhərinin Baş planı təsdiqlənib və 2040-cı ilə qədər davamlı inkişaf strategiyası müəyyən edilib. Azad edilmiş ərazilərdə “ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” modelləri tətbiq olunur, ekoloji təmiz enerji layihələri gerçəkləşdirilir.
Füzuli həmçinin bölgədə mühüm logistika mərkəzinə çevrilib. Burada beynəlxalq hava limanı inşa olunub, avtomobil və dəmir yolları bərpa edilib. Bu, Füzulini Qarabağın iqtisadi, mədəni və nəqliyyat qovşağına çevirir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev azad edilmiş torpaqların, xüsusilə də Füzuli rayonunun bərpasını daim diqqət mərkəzində saxlayır. Onun bu bölgəyə səfərləri həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Dövlət başçısının Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarov ilə birgə Füzuliyə etdiyi səfər qardaş ölkələr arasında münasibətlərin yüksək səviyyəsinin bariz göstəricisi olmuşdur. Hər iki ölkənin liderləri Füzuli şəhərinin dağıdılmış ərazilərinə baxış keçirmiş, aparılan bərpa işləri ilə tanış olmuş və şəhərin Baş planı barədə ətraflı məlumat almışlar. Bu səfər, həm də Füzulinin beynəlxalq səviyyədə yenidənqurma və dirçəliş simvoluna çevrildiyini nümayiş etdirmişdir.
Prezident İlham Əliyev daha sonra rayonun su təsərrüfatı və infrastruktur potensialını gücləndirən mühüm layihələrin açılışında iştirak etmişdir. Dövlət başçısının Köndələnçay su anbarları kompleksinin təmir-bərpadan sonra istifadəyə verilməsində iştirakı Füzulinin kənd təsərrüfatı potensialının artmasına mühüm töhfə vermişdir. Həmin səfər çərçivəsində o, Əhmədbəyli–Füzuli–Şuşa avtomobil yolunda aparılan işlərlə tanış olmuş və birinci tunelin açılışını həyata keçirmişdir. Bu yol Zəfər yolu adlanır və Füzulidən Şuşaya aparan qələbə yolunun rəmzi kimi Azərbaycan xalqının yaddaşında xüsusi yer tutur.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Belarus Respublikasının Prezidenti Aleksandr Lukaşenko ilə birgə Füzuliyə səfəri isə bölgənin beynəlxalq diqqət mərkəzinə çevrildiyini təsdiqləmişdir. Qonaqlar şəhərin yenidənqurma işləri ilə tanış olmuş, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən bərpa layihələrinin miqyası və sürəti ilə tanış olarkən Azərbaycanın azad torpaqlarda həyata keçirdiyi irimiqyaslı infrastruktur və sosial layihələri yüksək qiymətləndirmişlər.
Daha sonrakı səfərlərdə Prezident İlham Əliyev azad edilmiş ərazilərdə yeni nəqliyyat arteriyalarının istifadəyə verilməsini şəxsən həyata keçirmişdir. Əhmədbəyli–Füzuli–Şuşa avtomobil yolunun açılış mərasimi Qarabağın iqtisadi inteqrasiyası və bölgələrarası əlaqələrin güclənməsi baxımından mühüm hadisə kimi yadda qalmışdır. Zəfər yolunun tam istifadəyə verilməsi Azərbaycanın qələbə tarixinin simvolik yekunu kimi dəyərləndirilir.
Eyni zamanda, Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun iştirakı ilə Füzuliyə həyata keçirilən səfər türk dünyası ölkələrinin həmrəyliyinin, Qarabağ məsələsində qardaş dəstəyinin növbəti təzahürü olmuşdur. Qonaq şəhərin bərpa və abadlıq işləri ilə tanış olaraq, Azərbaycanın quruculuq prosesinə verdiyi önəmi yüksək qiymətləndirmişdir.
Prezident İlham Əliyevin Füzuli rayonunun Qaraxanbəyli kəndinin təməlqoyma mərasimində iştirakı isə Böyük Qayıdış Proqramı çərçivəsində həyata keçirilən işlərin növbəti mərhələsini təşkil etmişdir. Yeni kəndin bərpası müasir standartlara uyğun aparılır, burada yaşayış evləri, məktəb, uşaq bağçası, mədəniyyət evi və sosial obyektlər inşa edilir. Bu, dövlətin azad edilmiş torpaqlarda həyatın tam bərpasına yönəlmiş siyasətinin davamlı və məqsədyönlü şəkildə həyata keçirildiyini sübut edir.
Bu gün Füzuli bərpa olunmaqla yanaşı, Cənubi Qafqazın ən müasir şəhərlərindən birinə çevrilməkdədir. Şəhərdə artıq müasir hava limanı fəaliyyət göstərir, “Yaşıl enerji” konsepsiyası əsasında enerji təchizatı sistemi qurulub. Füzuli əhalisinin mərhələli şəkildə doğma torpaqlara qayıdışı həyata keçirilir.
Yeni yaşayış kompleksləri, sənaye zonaları və kənd təsərrüfatı layihələri sayəsində Füzuli iqtisadi baxımdan da mühüm mərkəzə çevrilir. Rayonun inkişafı həm də dövlətin azad edilmiş ərazilərdə dayanıqlı və balanslı bərpa siyasətinin nümunəsidir.
17 oktyabr – Füzuli şəhəri günü Azərbaycan xalqı üçün həm qürur, həm də minnətdarlıq günüdür. Bu tarix işğaldan azad olunmuş torpaqlarımızda yenidən həyatın bərqərar olmasının başlanğıcını ifadə edir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən Böyük Qayıdış Proqramı nəticəsində Füzuli bu gün təkcə dirçəlişin deyil, həm də güclü dövlətçiliyin və sarsılmaz milli birliyin simvoluna çevrilib.
Füzuli indi həm tarix, həm gələcək, həm də qələbə şəhəridir — azadlığın, yenidənqurmanın və milli qürurun paytaxtı.
Nigar Qocayeva,
YAP Sumqayıt şəhər təşkilatının məsləhətçisi
