ABŞ alimlərindən ibarət qrup Şərqi Antarktidanın Allan Hills bölgəsində planetin ən qədim buzunu və onun içərisindəki hava qabarcıqlarını kəşf edib.

“İki sahil” xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının “Proceedings” jurnalında dərc olunan yeni araşdırmaya görə, 6 milyon illik buz təbəqəsi və onun içərisində ilişib qalan kiçik hava qabarcıqları Yer kürəsinin keçmiş iqliminə dair misli görünməmiş bir pəncərə təqdim edir.

Tədqiqatçılar tərəfindən Allan Hillsdən götürülmüş ən qədim buz nümunəsinin 6 milyon il yaşı olduğu və bol geoloji dəlillərin bu günlə müqayisədə daha isti temperatur və yüksək dəniz səviyyələrini göstərdiyi Yer tarixindəki həmin dövrdən qaldığı bildirilir.

Oreqon Dövlət Universitetinin rəhbərlik etdiyi 15 tədqiqat müəssisəsinin əməkdaşlığını ehtiva edən və Milli Elm Fondu tərəfindən maliyyələşdirilən tədqiqata “Woods Hole” Okeanoqrafiya İnstitutundan Sarah Şeklton və Prinston Universitetindən Con Hiqqins rəhbərlik ediblər.

Allan Hillsdə buz nüvəsinin qazılması mövsümlərində iştirak edən Şeklton deyib: “Buz nüvələri elm adamlarına planetimizin keçmişdə necə olduğunu görməyə imkan verən zaman maşınları kimidir. Allan Hills nüvələri uzaq keçmişə səyahətə kömək edir. 2021-ci ildə planetin ən böyük buzlağına malik olan Antarktidada əvvəlcə 3 milyon ilə qədər və ya bir az daha qədim buz tapmağa ümid edirdik, amma bu kəşf gözləntiləri çox üstələyib”.

Tədqiqatda iştirak edən Qədim Buz Tədqiqatı Mərkəzi (COLDEX) buz nüvəsi rekordunu əvvəlki 800 min illik limitdən kənara çıxarmaq üçün hazırda rəqabət yarışında iştirak edən dünyanın bir neçə komandasından biridir. Bu yaxınlarda Avropanın bir komandası Şərqi Antarktidanın daxili hissəsində tarixi 1,2 milyon ilə çatan dərin və davamlı buz nüvəsi tapdığını açıqlayıb.

Tapılan yeni buz nüvələrində qalmış hava qabarcıqları alimlərə nəcib qaz arqonu izotopunun diqqətlə ölçülməsi yolu ilə buzun birbaşa yaşını təyin etməyə imkan verir. Tədqiqatçılar bildiriblər ki, bu qədim buzdan əldə edilən qeydlər davamlı olmasa da, bir çox nümunənin yaşını təyin etməklə milyonlarla il əvvəl Yer kürəsindəki temperatur haqqında fikir yürütməyə imkan verir. Belə ki, buzdakı oksigen izotoplarının ölçülməsindən əldə edilən temperatur qeydləri göstərir ki, bu ərazidə təxminən 12 dərəcə Selsi olan sabit temperatur sonradan uzunmüddətli soyuma ilə müşahidə olunub. Bu, son 6 milyon ildə Antarktidada soyuma miqdarının ilk birbaşa ölçülməsi deməkdir. Atmosferdə karbon səviyyələrini və o dövrdə okean istiliyini bərpa edən alimlər, həmçinin təbii iqlim dövrlərinin insan təsirindən əvvəlki inkişafını və oxşar proseslərin müasir qlobal istiləşməyə təsirini daha yaxşı başa düşməyə ümid edirlər.

COLDEX komandası daha qədim nümunələri axtarmaq üçün gələn il Allan Hillsə qayıtmağı planlaşdırır. 2026-cı ildən 2031-ci ilə qədər davam edəcək daha böyük layihə buz rekordunu Yerin geoloji tarixinin daha dərininə aparmağı və potensial olaraq planetdə indiyə qədər tapılan ən erkən qorunan havanı aşkar etməyi hədəfləyir.