Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası müstəqil dövlətimizin ən ali hüquqi sənədi olmaqla, xalqın suveren iradəsinin, dövlətin siyasi və hüquqi əsaslarının ifadəsidir. Bu sənəd təkcə hüquqi akt deyil, həm də milli ideologiyanın, dövlətçilik ənənələrinin və sivil idarəetmə prinsiplərinin sintezidir. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan və 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi ilə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, müasir dövrdə ölkəmizin siyasi, iqtisadi və sosial inkişafının konseptual bazasını təşkil etmişdir.

Konstitusiya, milli dövlət quruculuğu tariximizdə bir dönüş nöqtəsi olmaqla yanaşı, həm də xalqımızın hüquq, azadlıq və bərabərlik kimi fundamental prinsiplərə sadiqliyinin hüquqi ifadəsidir. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu sənəd təkcə hüquqi qaydaların toplusu deyil, həm də demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğunun ideoloji təməlidir.

1990-cı illərin əvvəlləri Azərbaycan xalqı üçün həm azadlıq, həm də çətinlik dövrü idi. SSRİ-nin dağılması ilə müstəqilliyini yenidən bərpa edən Azərbaycan dövlətçiliyinin hüquqi əsasları müəyyən edilməmişdi, siyasi sabitlik pozulmuş, idarəetmə sistemində xaos hökm sürürdü. Bu şəraitdə dövlətin fəaliyyətinin hüquqi mexanizmlərini müəyyən edən ali hüquqi sənədin – Konstitusiyanın qəbuluna zərurət yarandı.

Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışı bu prosesin başlanğıc nöqtəsi oldu. Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə Konstitusiya Komissiyası yaradıldı və sənədin hazırlanması üçün beynəlxalq hüquqi təcrübə, Azərbaycan xalqının tarixi dövlətçilik ənənələri və milli-mənəvi dəyərləri nəzərə alındı.

Bu baxımdan 1995-ci il Konstitusiyası həm milli hüquq sistemimizin əsasını, həm də beynəlxalq hüquq normalarına uyğun demokratik idarəetmə modelini təsbit etdi. Beləliklə, Azərbaycan hüquqi dövlət quruculuğunun yeni mərhələsinə qədəm qoydu.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası beş əsas bölmədən ibarətdir və onun maddələri dövlətin siyasi quruluşunu, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını, idarəetmə mexanizmlərini və dövlət orqanlarının səlahiyyətlərini tənzimləyir.

Əsas prinsiplər bunlardır:

Xalq suverenliyi – Dövlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi xalqdır. Bu prinsip “Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti xalqındır” müddəasında öz əksini tapmışdır.

Dövlətin müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü – Konstitusiyanın dəyişdirilməsi zamanı dövlətin suverenliyi və ərazi bütövlüyü heç bir halda pozula bilməz.

Hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti prinsipi – Dövlətin fəaliyyəti hüquq normalarına əsaslanır, qanunun aliliyi təmin olunur.

Dünyəvilik və demokratiya – Dövlət din və ideologiyadan ayrıdır, idarəetmədə demokratik üsullar tətbiq olunur.

İnsan və vətəndaş hüquqlarının üstünlüyü – Konstitusiya insan hüquqlarını ali dəyər kimi təsbit edir, vətəndaşların azad və təhlükəsiz yaşamasını təmin edən mexanizmlər yaradır.

Heydər Əliyevin ideyaları Konstitusiyanın hər maddəsində öz əksini tapır. Bu sənəd həm tarixi ənənələrimizə söykənir, həm də müasir dünyanın hüquqi və siyasi reallıqlarını nəzərə alır.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul edildiyi vaxtdan bu günədək bir neçə dəfə dəyişikliklərə məruz qalmışdır. 2002, 2009, 2016-cı illərdə keçirilən referendumlar nəticəsində dövlət idarəetməsində çeviklik, hakimiyyət bölgüsündə səmərəlilik və insan hüquqlarının qorunması sahəsində mühüm yeniliklər edilmişdir.

Bu dəyişikliklər Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilmiş və məqsəd dövlətin davamlı inkişafını, müasir çağırışlara uyğunlaşmasını təmin etmək olmuşdur.
Xüsusilə 2016-cı il Konstitusiya islahatları idarəetmədə institusional islahatların dərinləşməsi, dövlətin sosial yönümlü siyasətinin hüquqi əsaslarının möhkəmlənməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir.

Beləliklə, Konstitusiya təkcə sabitlik və qanunçuluq rəmzi deyil, həm də dinamik inkişaf edən, dövrün tələblərinə cavab verən canlı hüquqi mexanizmdir.

Konstitusiyanın hazırlanması və qəbulunda Heydər Əliyev dövlətçilik təcrübəsinə, xalqın iradəsinə və beynəlxalq hüquq normalarına əsaslandı. O, qeyd edirdi ki, “Konstitusiya elə bir sənəd olmalıdır ki, həm bu günümüzə, həm də gələcəyimizə xidmət etsin.”
Bu baxımdan, bu sənəd yalnız bir dövrün deyil, Azərbaycanın uzunmüddətli inkişaf strategiyasının hüquqi bünövrəsidir.

Prezident İlham Əliyev isə bu strategiyanı müasir reallıqlara uyğun olaraq davam etdirir. Dövlət başçısının rəhbərliyi ilə həyata keçirilən hüquqi islahatlar, şəffaf idarəetmə mexanizmləri və sosial rifahın artırılması istiqamətində qəbul edilən qərarlar Konstitusiyanın ruhuna tam uyğun gəlir.

Bu gün Azərbaycan regionun ən sabit, hüquqi və iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş dövlətlərindən biridir. Bütün bu uğurların əsasında isə Konstitusiyanın müəyyən etdiyi qanunun aliliyi və insan amili dayanır.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası təkcə hüquqi sənəd deyil, həm də xalqımızın azadlıq iradəsinin, dövlətçilik düşüncəsinin və milli-mənəvi dəyərlərinin təcəssümüdür.
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanmış bu sənəd, Prezident İlham Əliyevin sözləri ilə desək, “müasir dünyanın sivil dəyərlərinə, milli və ümumbəşəri prinsiplərə əsaslanaraq demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğu üçün möhkəm təməl yaratmışdır.”

Bu gün də Azərbaycan dövləti öz inkişafını məhz həmin hüquqi və ideoloji bünövrə üzərində qurur. Konstitusiyanın prinsipləri dövlətin hər bir sahəsində – siyasi idarəetmədən tutmuş sosial rifaha qədər – əsas istiqamətverici rol oynayır.
Beləliklə, Azərbaycan Konstitusiyası xalqın milli iradəsinin, azadlıq və ədalət idealının hüquqi ifadəsi kimi gələcək nəsillər üçün də əbədi yol göstərici olacaqdır.

Ariz Məmmədov,
YAP Xətai rayon təşkilatının fəalı