Bu gün rəqəmsal çevrilmənin iş modelləri və müştəri davranışı üzərindəki təsirlərinin qaçılmaz nəticələri iş dünyasına dərindən təsir edir. Məlumat dünyasına asanlıqla sürət qazanan iş dünyasındakı bu dönüş rəqabəti də artırdı. Azərbaycanın böyük və rəqəmsal çevrilməyə davam edən ixtisaslı iş gücünə ehtiyacı var. İş dünyasının texnologiya, yenilik və rəqəmsallaşmanın idarə etdiyi qlobal iqtisadiyyatda rəqabətdə qalmaq üçün STEAM bacarıqlarına, yəni elm, texnologiya, mühəndislik, sənəd və riyaziyyat bacarıqlarına sahib işçi qüvvəsinə ehtiyacı var.

Yeniliyin əsasını təşkil edən STEAM bacarıqlarının iqtisadi böyümə baxımından əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Gələcəkdə STEAM məzunlarının sayına görə Azərbaycandakı və bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında inkişaf etmiş qlobal platforma sayı ilə Azərbaycan arasında yaşanan və STEAM məzunlarının sayının olduğu illərdə paylanmanın necə dəyişdiyi veriləcəkdir.

Təhsil və işçi qüvvəsində STEAM sahələrinə artan vurğu bir çox cəhətdən fayda verə bilər. Bu şəkildə iş dünyasının ixtisaslı işçi qüvvəsinə olan tələbat təmin ediləcək, daha yaxşı təchiz olunmuş işçilərlə yenilik və səmərəliliyi artırmaq və iqtisadi inkişafa töhfə vermək və gələcəyi müəyyən edən ölkələrdən biri olmaq imkanı əldə edilə bilər. Bundan əlavə, STEAM bacarıqlarına sahib işçi qüvvəsinə ehtiyac artdıqca bu sahələr dəstəklənməlidir.

STEM + A: "STEM" İngilis dilində kök deməkdir. Elm, Texnologiya, Mühəndislik və Riyaziyyat sözlərinin birləşməsidir. Əvvəlcə STEM təhsilinin qabaqcılı olmasına baxmayaraq, bu sistemlə fəaliyyət göstərən məktəblər, istehsal və yaradıcılıq üzərində təsiri olan dizayn ölçüsü əlavə edərək bütöv bir təhsil yanaşması təklif etdi: STEM + A (Art). Şagirdlərin layihələrini sənət, dizayn və yaradıcılıq oxu məhsullarına çevirmək üçün bir mühit təklif olunur. Məktəblər tərəfindən həyata keçirilən STEAM təhsilinin ən vacib fərqi, dil və təhsil ilə yanaşı, sənəti və dizaynı təhsil modelinin ayrılmaz hissəsi halına gətirməsidir. STEAM məktəbləri ana dili, xarici dil, sənət və dizayn təhsilini bu vahid təhsilin ayrılmaz bir hissəsi olaraq görür və tələbələrini bu vizyonla böyüdürlər.

STEAM təhsili təhsilə layihə əsaslı, praktik, fənlərarası yanaşma təklif edir. Beləliklə, düşündüklərini həyata keçirə biləcək yenilikçi, yaradıcı və məhsuldar bir şəxsiyyət yetişdirmək məqsədi daşıyır. STEAM məktəbləri bu hədəfə bir addım daha irəli aparır və Elm, Texnologiya, Mühəndislik və Riyaziyyatla yanaşı, Sənət (Art)  əlavə edilmişdir ki, beləliklə, STEAM təhsilinin bütün yanaşmasını bir addım daha irəli aparmışdır. Bu səbəbdən bu yeni təhsil yanaşması STEAM adlandırılır. A hərfi "sənət" i təmsil edir, yəni "sənət".

STEAM TƏHSİLİNİN MƏQSƏDLƏRİ:

• Təhsil Nazirliyi universitetlər, sənaye təşkilatları, qeyri-hökumət təşkilatları və məktəblər arasında STEAM ilə əlaqəli milli çərçivə yaratmaq.

• Tədqiqat, inkişaf və layihə tədqiqatları aparmaq və əldə edilmiş məlumatları qiymətləndirərək STEAM əsaslı yeni təhsil modellərini aşkar etmək və bu modellərə uyğun proqramlar yaratmaq, yaradılan proqramların milli proqrama inteqrasiya olunmasını təmin etmək.

• Dünyada STEAM sahələrində aparılan işləri izləmək, araşdırmaq və qiymətləndirmək. Nəticələri ictimaiyyət və səlahiyyətli orqanlarla bölüşmək.

• STEAM sahələrində regional, milli və beynəlxalq proqramlar hazırlamaq; mühazirələr oxumaq, seminarlar, simpoziumlar və konfranslar təşkil etmək

STEAM təhsilinin əsası

STEAM, Elm, Texnologiya, Mühəndislik, Art və Riyaziyyatın qısaltmasıdır. İbtidai və orta təhsildə fənn tədrisi sahələrinin bütövlükdə deyil, ayrı-ayrılıqda tədris olunmasında yaranan narahatlıqlardan çəkinmək fikrinə əsaslanır və dünyada getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Prezident Obama 2012-ci ildən bəri ABŞ-da STEAM təhsilinin əhəmiyyətinə diqqət çəkir; dövlətlərə STEAM-da müəllim yetişdirmək üçün vəsait ayrılır.

Bəzi Məktəblərimizdə STEAM təhsili tətbiq olunur və şagirdlərin akademik nailiyyətləri, həyata keçirdikləri layihələr, STEAM təhsilinin milli və beynəlxalq yarışlarda qazandığı düzgün tətbiq edildikdə nə qədər uğurlu olduğunu göstərir.

STEAM təhsilinin əsası müxtəlif fənlərdən birlikdə istifadə etmək, layihələr hazırlamaq və bu layihələri istehsalata çevirərək həyata keçirməkdir. Riyazi təfəkkür bacarıqlarını inkişaf etdirən şagirdlər həm də elmdəki iş qabiliyyətlərini artırırlar. İbtidai və orta təhsildə qazanılan riyazi düşüncə bacarıqlarının elm təhsili infrastrukturunun gücləndirilməsi və layihə əsaslı təhsilə istehsal proseslərinin əlavə edilməsi STEAM təhsilinə şagirdin düşüncələrini həyatı boyu istehsalata çevirmə qabiliyyəti verir. Əslində bu, bu layihənin ilhamverici məqamlarından biridir.

STEAM məktəbi olmaq niyə bu qədər vacibdir?

Bu gün kiçik şagirdlərimiz böyüyəcək və sabah öz peşələri ilə işə başlayacaq və ölkə iqtisadiyyatına töhfə verəcəklər. Bir çiçəyin kökü kimi, şagirdlər gənc olduqda inkişaf etdirilə biləcək qabiliyyət və bacarıqlarına uyğun olaraq böyüyərlərsə, o bitki böyüyəcək və öz genlərindən gələn çiçəyi əmələ gətirəcəkdir.

- STEAM təhsilinin məqsədi, düşündüklərini reallaşdıra bilən, təməl elmlər tərəfindən ortaya qoyulan nəzəri bilikləri alaraq texnologiya və mühəndislik təhsili ilə qarışdıraraq həyata dəyər qatacaq məhsullar istehsal edən XXI əsr bacarıqlarına sahib gənclər yetişdirməkdir.

- STEAM məktəbi olmaqla Azərbaycanda STEAM təhsilinə rəhbərlik etmək və bu təhsili genişləndirməyi hədəfləyir.

- Bu gün, XXI əsr bacarıqlarına sahib fərdləri yetişdirməyin yolu- STEAM təhsildir.

- STEAM təhsili dünyanın hər yerində təhsil islahatının mərkəzindədir və getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir.

- STEAM təhsili inkişaf etmiş ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da dövlət siyasəti olaraq tətbiq olunur.

Bu sistemə keçmiş inkişafda olan ölkələrdə orta faiz hesabı ilə təqribən STEAM iş artımı, 2010-2020-ci illər arasında Riyaziyyatçılar 16%, Kompüter Sistemləri Analitikləri 22%, Sistem Proqramı Hazırlayanlar 32%, Tibb alimləri 36%, Biotibbi Mühəndislər 62%, Bütün peşələr 14% kimi  müəyyənləşdirilmişdir.

STEAM təhsilin alt bazası kimi nəzərdə tutulur

Alqoritm nədir?

Alqoritm sözünün mənşəyinə baxsaq, əl-xorazminin "alqoritm" sözündən gəlir. anlamı: "rəqəmlərdən istifadə edərək problemləri həll etmək" deməkdir.

Alqoritmi sadə bir şəkildə izah etmək üçün bir hadisənin addımlarını ardıcıllıqla birinin altına yazmaqdır. Real həyatda əməliyyatları bir qaydada etdiyimiz kimi hadisələri də ardıcıllıqla yazmalıyıq. Gündəlik həyatdan bir nümunə verək.

Nümunə 1: Qəhvə hazırlamaq üçün alqoritm

1. Başlayın

2. Fincan, qəhvə, şəkər, qaşıq və çaydanı götürün.

3. Çaydanlığa su əlavə edin.

4.  Çaydanı ocağın üstünə qoyun.

5.  Sobanı yandırın.

6. Stəkana kifayət qədər qəhvə tökün.

7. Su qaynadılırsa, stəkana tökün, yoxsa gözləyin.

8. Stəkana iki qaşıq şəkər atın.

9. Stəkandakı qəhvəni bir qaşıqla qarışdırın.

10. Son

Hər bir alqoritm "başla" ilə başlayır və "son" ilə bitir. Kompüter dilində ifadə etmək üçün ədədi ifadələrdən istifadə edilə bilər. Başqa bir misal gətirək.

Nümunə 2: İmtahanda ən yüksək qiyməti tapan alqoritm.

1. Maksimum = ilk test sənədindəki not (və ya mümkün olan ən aşağı qiymət qəbul edilə bilər).

2. Müayinə ediləcək bir imtahan kağızı varsa

3. Test vərəqindəki 1 Qiymət> Ən yüksək olan Ən böyük = Test vərəqindəki Qiymətdir

4. Ən böyük dəyərini yazın.

5. Son

Alqoritmin yazılması daha çox simvolik ola bilər. Ni i-tələbənin qiyməti olsun.

1. EB = N1

2. i = 2

3. Müayinə ediləcək bir imtahan kağızı varsa

4. 1 Ni> EB => EB = Ni

5. 2 i = i + 1

6. EB yaz.

7. Son

Alqoritm nə işə yarayır?

Alqoritmlər kompüter proqramları yazmaq üçün faydalıdır. Yemək qrafiki. Bənzətmə ilə alqoritmə o yeməyin resepti deyə bilərik. Kodlaşdırma reseptdir, Kompüterin anlaya biləcəyi bir proqramlaşdırma dili ilə hazırlanmağa uyğundur. Düzgün kodlaya bilmək üçün alqoritm məntiqini öyrənmək lazımdır.

Alqoritmi öyrənmək tələbənin analitik düşünmə qabiliyyətini artırır. Düşüncələrini daha yaxşı ifadə etməyə imkan verir. Proqramlaşdırma öyrənmək üçün zəmin yaradır.

Animasiya nədir?

Animasiya şəkillər və qrafikləri müəyyən bir ssenaridə canlandırmağa verilən addır. Animasiyaya bir növ animasiya şəkilləri və qrafika deyə bilərik. 2D Animasiya, X və Y oxunda üçüncü ölçü olmadan daha sadə bir animasiya metodudur.

3D animasiya

3D animasiya, sektorda 3 ölçülü mənasını verən “3 Ölçü” qısaltması kimi yer tutmuşdur. 2D animasiyalarda yalnız X və Y oxları ilə işləyərkən 3D animasiyalar isə X, Y və Z oxunda daha çətin və inkişaf etmiş bir animasiya metodudur, yəni həm üfüqi, həm də şaquli və dərinliyə malikdir və 2D-dən daha çətin və inkişaflıdır.

Kodlaşdırma nədir?

Proqramlaşdırma olaraq da bilinən kodlaşdırma, müəyyən şərtlərə və qaydalara uyğun olaraq həyata keçirilməsi proqnozlaşdırılan əməliyyatların hamısı.

Bu o deməkdir. Proqramlaşdırma bir kompüter və ya elektron sxemlərdən və mexaniki sistemlərdən ibarət aparat üçün bir prosesdir.

Bunu həyata keçirmək üçün yazılmış əmrlər ardıcıllığının bütöv və ya bir hissəsi kimi təyin olunur.

Niyə uşaqlara proqramlaşdırma öyrətməliyik?

Kompüter sahəsindəki bütün çox vacib adların ortaq xüsusiyyəti, gənc yaşlarında proqramlaşdırma öyrənmələridir. Texnologiyalardakı irəliləyişlər sistematik və alternativ düşüncə bacarıqlarını artırır, hadisələr arasındakı əlaqəni görməyə imkan verir.

Artıq uşaqlara proqramlaşdırmanı həm əyləncəli, həm də ibrətamiz kimi öyrətmək mümkün olmuşdur. Xülasə olaraq, proqramlaşdırma öyrənmək insanlar üçündür; sistematik düşüncə, problem həll etmə, hadisələr arasındakı əlaqələri görmək və yaradıcı düşüncə.

Mobil tətbiqetmələr istifadə ediləcək cihaza uyğun olaraq dizayn edilir və kodlaşdırılır. Məsələn, tətbiqin iphone, ipad kimi cihazlarda işləməsini istəyirsinizsə, tətbiqiniz IOS-a, Samsung, HTC kimi android əməliyyat sistemlərindən istifadə edilən tablet və ya smartfonlarda işləməsini istəyirsinizsə, tətbiqetməniz Android bazasında inkişaf etdirilməlidir.

Mobil tətbiqetmə

Mobil Tətbiq, bu gün çoxumuzun istifadə etdiyi smartfon və planşet kimi mobil cihazlar üçün müəyyən bir məqsəd üçün dizayn edilmiş və kodlanmış proqramlara verilən addır. Bu gün ən çox istifadə olunan mobil əsaslı tətbiqetmələr Android üçün IOS və Linux əsaslı Apple məhsulları üçün kodlaşdırılır.

3D modelləşdirmə

3D kompüter qrafikasında 3D modelləşdirmə və ya birbaşa modelləşdirmə bir cismin bütün səthləri ilə 3D-də riyazi ifadəsidir. Hər hansı bir canlı və ya cansız varlığın görüntüsünü üç ölçüdə modelləşdirmək üçün müxtəlif kompüter proqramlarından istifadə olunur. Yaranan məhsula 3D model deyilir. Azərbaycan dilində 3 ölçülü model də adlandırmaq olar. 3D modellər kobudluq alaraq kompüterdə 2 ölçülü bir görüntü olaraq görünə bilər. Layihələndirilmiş 3D model, həmçinin 3D printerlərdə 3D çap texnologiyalarından birini istifadə edərək həqiqi fiziki obyektə çevrilə bilər.

Oyun Dizayn və Proqramlaşdırma

Kompüter oyunları, xüsusən də mobil platformaların və internet texnologiyalarının inkişafı ilə bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də geniş yayılmış və cinsi və yaşından asılı olmayaraq, geniş kütlələrin istehlak etdiyi populyar bir vasitə olmuşdur.

Müasir mənada oyun dizayneri oyunun, atmosferin, qaydaların və əsas quruluşun dizaynını verən insandır. Başqa sözlə, oyun dizayneri oyunda istifadəçidə nəyi oyatmalı, oyunçu oynayarkən nə etməli, oyunun verməyə çalışdığı mesajı, hansı atmosferi keçəcəyini, nə qədər çətin olması lazım olduğunu və bir çox məqamları həll edən şəxsdir.

Robot Təhsilinin Məqsədləri

Məqsədimiz gələcəyi formalaşdıracaq və bir Azərbaycan istehsalına doğru addımlar atacaq yaradıcı zehinləri yetişdirməkdir. Gənc öyrənənlərə hər kəsin sadə bir interfeyslə bir robot qura biləcəyini göstərmək və öyrətmək.

Əsas İnformasiya Texnologiyaları

İnformasiya texnologiyaları anlayışı, telekommunikasiya və kompüter texnologiyalarının insan həyatına daxil edilməsi ilə ortaya çıxan bir anlayışdır. Sözügedən texnologiyalardakı inkişaflar və insanların gündəlik həyatında ön plana çıxması ilə onların əhəmiyyəti artır. XXI əsr baxımından, informasiya texnologiyaları insanlara və ya şəxslər tərəfindən məlumatların verilməsi, işlənməsi, ötürülməsi və hesabatı baxımından insanlara kömək edən texnologiyalar kimi qəbul edilə bilər.

Əsas informasiya texnologiyalarını öyrəndikdən sonra gündəlik həyatda istifadə olunan texnologiyalar daha yaxşı başa düşüləcəkdir. Bundan əlavə əvvəllər istifadə olunmamış texnologiyalar haqqında məlumatların verilməsi təmin ediləcək və istifadəsi üçün bir yol açılacaqdır. Əsas informasiya texnologiyaları aşağıdakı mövzuları əhatə edir:

Əsas kompüter bilikləri, Windows XP, Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Powerpoint, İnternet istifadəsi.

Web dizaynı

Dizayn fikirlərinin estetik xətdə bir məqsəd üçün müəyyən prinsiplər əsasında rəhbər tutulması və təşkil edilməsi və praktikaya çevrilməsi (dizayn proqrama çevrilməsi) prosesidir. Bu proseslər bitdikdən sonra aktiv bir veb sayt yaranır. Veb dizaynı (aktiv veb sayt) tətbiqindən sonra son istifadəçilər veb brauzer köməyi ilə internet üzərindən veb saytlara daxil ola bilərlər. Bu veb dizayn nədir sualına verə biləcəyimiz ən qısa cavab ola bilər.

Hər hansı bir qurumun korporativ şəxsiyyətini əks etdirmək və tanıtım fəaliyyətlərini həyata keçirmək üçün milli və beynəlxalq şəbəkə mühitində yayımlanan onlayn sistemlərə veb dizayn deyilir.

Mətn, video, səsyazma və ya fotoşəkil kimi bütün səsli və vizual vasitələrdən istifadə edərək yaradılan hissələr veb saytları və bütün veb səhifələrin eyni sistem altında birləşməsindən yaranan veb saytları təşkil edir.

Vüqar Həmzəyev,
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun baş müəllimi