Qaranlıq yerdə smartfona baxmaq isə daha ciddi fəsadlara səbəb olur

Texnologiyanın sürətlə inkişaf etməsi nəticəsində kompüter, planşet və televizor həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Lakin adını çəkdiyimiz cihazlardan istifadə müasir dövr üçün nə qədər zəruri olsa da, onların sağlamlığımıza vurduğu ziyan da danılmazdır. Məhz bu səbəbdəndir ki, günümüzün aktual problemlərindən biri də texnoloji vasitələrin gözlərimizdə yaratdığı fəsadlardır. Ofis işində çalışanların demək olar ki, əksəriyyəti kompüter arxasında uzun müddət oturmaqdan yaranan göz yorğunluğundan şikayət edir.

Monitordakı görüntü ayrı-ayrı işıqlanan və sayrışan nöqtələrdən ibarətdir. Üstəlik, bu qeyri-təbii görüntüyə uyğunlaşan baxışlarımızı biz tez-tez ekrandan klaviaturaya, sənədlərdəki yazılara və yenə də ekrana yönəldirik. Bu kimi iş rejimi gözlərin artıq yüklənməsi, göz zəifliyinin əmələ gəlməsi və ya artmasına gətirir. Kompüterin gözə və görmə qabiliyyətinə bu kimi mənfi təsirlərinin geniş yayılması oftalmologiyada yeni bir terminin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarmışdır - "kompüter görmə sindromu" (və ya "yorğun gözlər sindromu"). Kompüter görmə sindromu (KGS) adlandırılan bu problem kompüter və ya televizor ekranına fasiləsiz baxarkən gözlərdə diqqəti təmin edən əzələlərin yorulması ilə yaranır.

Bəs gözləri kompüter şüalarının təsirindən necə qorumalı?

Tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, Lökbatan Tibb Mərkəzinin həkim-oftalmoloqu  Kəmalə Hacıyeva sözügedən mövzu ilə bağlı qəzetimizə özəl açıqlamasında bildirdi ki, son dövrlərdə istər azyaşlı, istərsə də məktəb yaşlı uşaqlar arasında smartfon və qadjetlərdən istifadə geniş yayılıb. Təbii ki, texnologiyanın inkişaf etdiyi bir dövrdə bu qaçılmaz haldır.

Oftalmoloqun sözlərinə görə, mobil telefonların insan sağlamlığına mənfi təsiri kompüter, planşet və televizordan daha çoxdur. Çünki, bu rabitə vasitəsindən istifadə edən  zaman o gözlərə ən yaxın məsafədə olur. Monitora fasiləsiz baxan uşaqlarda göz qırpma sayı azalır. Bu isə gözün qurumasına səbəb olur ki, buna quru göz sindromu deyilir.

Belə uşaqların gözlərində qızartı, yanma hissi, blefarit (kirpik kökünün xroniki iltihabı) müşahidə olunur. Həmçinin, uzun    müddət smartofona baxan və eynəyə ehtiyacı olan uşaqlarda akkomadasiyanın spazmı yaranır, görmə daha da zəifləyir, eynəyin dərəcəsi daha sürətlə artır. Qaranlıq yerdə smartfona baxmaq isə daha ciddi fəsadlara səbəb olur. Qaranlıqda bəbək gen olduğundan kamera bucağı sıxılır, gözdə maye dövranı pozulur. Bu hal  requlyar olaraq uzun müddət ərzində davam edərsə, gələcəkdə qlaukoma (qara su) riski yaradır. Bundan başqa texnoloji cihazların mavi şüası göz sinirini gərginləşdirir. Göz siniri gərginləşdikdə isə baş ağrısına səbəb olur. Uzun müddət ultra-bənövşəyi şüalara məruz qalan uşaqların gözündə  katarakta yaranma riski də artır.

Həmsöhbətimiz vurğuladı ki, müasir dövrdə bu cihazları tamamilə uşaqlardan uzaqlaşdırmaq mümkün deyil, amma müəyyən qədər gözlənilən ziyanları minimuma endirmək olar. İlk növbədə uşağın telefon, planşet və yaxud kompüterlə arasında olan məsafəyə diqqət yetirmək lazımdır. Ekranın parlaqlığı gözü qıcıqlandırmayacaq səviyyədə tənzimlənməli, yaxşı olardı, "göz rahatlığı" və ya "oxuma rejimi" funksiyaları daima aktiv olardı. Uşaqların bu cihazlardan istifadəsi müəyyənləşdirilmiş zaman çərçivəsində olmalıdır. Məktəbəqədər yaşlı uşağın sutkalıq telefon norması 15 dəqiqədir, məktəb yaşlı uşaqlarda bu göstərici hər sinifə uyğun 5 dəqiqə artaraq, 3-cü sinifdə 30 dəq, 11-ci sinifdə 70 dəqiqə təşkil etməlidir. Uşaqlarda "göz idmanı" (göz əzələlərinin müxtəlif istiqamətlərdə məşq etdirərək yorğunluq əlamətlərinin aradan qaldırılması və mikrosirkulyasiyanın yaxşılaşdırılması) vərdişini formalaşdırmaqla, açıq havada kollektiv oyunları təşkil etməklə də mənfi təsirləri minimuma endirmiş oluruq.

Sonda müsahibimiz qeyd etdi ki, mavi ekran, elektromaqnit dalğaları, ultrabənövşəyi şüalar, gözün yaxın məsafəyə aşırı yüklənməsi, düzgün pozanın seçilməməsi,  məsələn, uzanıb telefona baxmaq (telefonla göz eyni səviyyədə olmalıdır) və valideyn məsuliyyətsizliyi.

Qeyd edək ki, mütəxəssislər peşəsi ilə əlaqədar olaraq uzun müddət kompüter qarşısında əyləşən şəxslərin kompüterdən ən az 70 sm kənarda  dik və rahat oturmağını,  otağın yaxşı işiqlandırımasını və hər yarım saatdan bir 10 dəqiqə gözlərə fasilə verilməsini tövsiyə edirlər. Ekranın parlaqlığı şəxsə ən uyğun olan parlaqlıq səviyyəsində olmalıdır. Ekranın yuxarı hissəsi şəxsin göz səviyyəsində olmalıdır. Mümkün olduqda uzun məsafələrə baxaraq ahəngdar şəkildə işləyən göz içi əzələləri dincəlməlidir. Gözləri uzaq məsafəyə dikib baxmaq yorğun gözlərin dincəlməsinə şərait yaradır. Kompüterdə işləyərkən gözlərinizi tez-tez qırpın.

Uzun müddət gözlərimizi kompyuter ekranına zilləyərkən kompyuterdən gələn şüalar gözlərimizi qurudur. Bu da göz ağrısı, göz qızarmasına səbəb olur. Ona görə də həkimlər kompyuter arxasında uzun müddət oturan şəxslərə tez-tez göz qıpmağı məsləhət görülür. Uzun müddət ekrana baxdıqdan sonra ağ bir kağıza baxaraq gözlərinizə istirahət verin. Bundan başqa, kompüterinizin işığını minimuma endirin. Mütəxəssislər vurğulayır ki, A, B2, E və C vitaminləri, kalsium gözlərin sağlamlığı üçün çox vacibdir. Bundan başqa, kök, pendir, balıq və dənəli meyvələr də gözə çox xeyirlidir. Xüsusilə payız və qış aylarında təzə sıxılmış meyvə, tərəvəz şirələrinə üstünlük verin. 

Yaqut Ağaşahqızı, “İki sahil”