Azərbaycan daha bir qlobal tədbir ərəfəsindədir. 2024-cü ilin noyabr ayında Azərbaycan BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) ev sahibliyi edəcək. Bu səbəbdəndir ki, “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” çağırışını rəhbər tutaraq, Azərbaycan iqlim dəyişikliyinə qarşı daha davamlı və dayanıqlı dünya üçün əməkdaşlığın gücləndirilməsi istiqamətində səylərini əsirgəməyərək COP29-a yüksək səviyyədə hazırlaşır.  Prosesin mühüm tərkib hissəsi kimi bu günlərdə paytaxt Bakımızda Pre-COP29 konfransı da uğurla keçirildi. Bu, əsas tədbirin hazırlıq mərhələsi olub, ölkələr və maraqlı tərəflər arasında COP sammitində müzakirə ediləcək mövzuları, hədəfləri formalaşdırmaqdan ötrü təşkil olunur.

Pre-COP tədbiri iştirakçıların rəsmi sammitdən əvvəl mövqelərini bir daha nəzərdən keçirmələri, müzakirə olunacaq məsələləri təhlil etmələri və ortaq razılıqlara gəlmələri üçün platforma yaradır. Pre-COP mərhələsində ölkələr arasında danışıqlar aparılır, əsas müzakirə mövzuları üzərində razılaşmalar əldə olunur. Beynəlxalq tərəflər iqlim dəyişikliyi ilə bağlı öhdəliklər, maliyyə dəstəyi, emissiyaların azaldılması kimi məsələlər üzrə ortaq mövqeyə gəlməyə çalışırlar. Bu baxımdan bir neçə gün əvvəl keçirilən Pre-COP, Azərbaycanın bu ilin noyabrında evsahibliyi edəcəyi COP29 ərəfəsində müxtəlif ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizədə hansı addımlar atacağını müzakirə etdikləri mühüm bir hazırlıq platforması kimi öz missiyasını uğurla yerinə yetirdi. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Pre-COP29 tədbiri iştirakçılarına müraciəti isə bu tarixi tədbirin ən mühüm sənədlərindən biri kimi daim xatırlanacaq, müraciətdə öz əksini tapmış fikirlər gələcəyə doğru istiqamət verəcək. 

COP29-un Təşkilat Komitəsinin üzvü, “Qadın, İnkişaf, Gələcək” İctimai Birliyinin sədri Gülşən Axundova “İki sahil”ə açıqlamasında dünyanın ən mühüm iqlim konfransının Bakıda keçirilməsinə artıq sayılı günlər qaldığını vurğulayaraq, hazırlıq proseslərinin yekun mərhələdə olduğunu və bütün istiqamətlər üzrə əməliyyatların müvafiq təqvimə uyğun icra olunduğunu diqqətə çatdırdı: “2024-cü il 10-11 oktyabr tarixlərində Heydər Əliyev Mərkəzində baş tutan və “Ambisiyanı artırmaq və iqlim fəaliyyətinə təkan vermək” mövzusuna həsr olunan  Pre-COP29 tədbiri keçirilib. Pre-COP iclasları BMT-nin İqlim Dəyişiklikləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC) prosesində mühüm bir tarixə malikdir və hər il keçirilən Tərəflər Konfransı (COP) ərəfəsində dialoq və müzakirələri təşviq etmək məqsədini güdür. Bu konsepsiya ölkələrin əhəmiyyətli iqlim məsələləri üzrə mövqelərini uzlaşdırmaq üçün öncədən müzakirələrin aparılmasına ehtiyacdan yaranmışdır. Bu, daha geniş müzakirələr üçün daha yaxşı hazırlıq təmin edir.

Həmsöhbətimiz bildirdi ki, ilk rəsmi Pre-COP iclası 2015-ci ildə, Parisdə keçirilən COP21-dən əvvəl baş tutmuşdu. Bu hadisə xüsusilə əhəmiyyətli idi, çünki Paris Sazişi üçün əsas yaradıb, bu da qlobal iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizəyə dair öhdəlikləri müəyyənləşdirirdi. İllər keçdikcə bu görüşlər COP konfranslarının gündəliyini müəyyənləşdirməkdə mühüm rol oynamağa başladı və müzakirə olunacaq əsas məsələləri müəyyənləşdirərək onların prioritetlərini müəyyənləşdirirdi.

İctimai Birliyin sədrinin sözlərinə görə, Pre-COP iclaslarının tərkibinə adətən ölkələrin yüksək səviyyəli nümayəndələri, qeyri-hökumət təşkilatları və digər maraqlı tərəflər daxildir. Bu görüşlər iqlim maliyyəsi, adaptasiya strategiyaları və zəif icmaların iştirakını əhatə edən mövzulara diqqət yetirir, bu da iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizədə kompleks bir yanaşmanı təşviq edir.

Təşkilat Komitəsinin üzvü qeyd etdi ki, Pre-COP iclasları iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə üçün impuls yaratmaqda mühüm rol oynayır, kollektiv cavabların zəruriliyini hiss etdirir. Bu iclaslar ölkələr arasında mövqelərin aydınlaşdırılması və dialoqun təşviqi yolu ilə müzakirələri dəstəkləyir ki, bu da COP-da daha effektiv nəticələrə gətirib çıxara bilər. Son dövrlərdə inklüzivliyə daha çox diqqət yetirilir, bu da marjinalizasiya olunmuş icmaların səsinin iqlim müzakirələrində nəzərə alınmasını təmin edir. Ümumilikdə, Pre-COP iclasları COP konfranslarının müzakirələrinin və nəticələrinin formalaşmasında həyati əhəmiyyətə malikdir. Onlar müxtəlif baxışların ifadə edilməsi üçün platforma təmin edir, ölkələrin əməkdaşlığına və qlobal iqlim problemlərini daha effektiv şəkildə həll etməsinə imkan tanıyır.

G.Axundova diqqətə çatdırdı ki, Pre-COP29 tədbiri Bakı konfransına hazırlıq mərhələsi kimi böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Qlobal iqlim danışıqlarının ən vacib tədbirlərindən biri olan bu görüş əsas COP tədbirində müzakirə və qərarların qəbuluna zəmin hazırladı. Müzakirə edilən əsas mövzular bunlar idi:

İqlim maliyyəsi: İqlim fəaliyyətinə maliyyə dəstəyini artırmaq məqsədilə yeni kollektivi kəmiyyətləşdirilmiş məqsəd (NCQG) mövzusunda müzakirələr aparıldı.

Mitigasiya və adaptasiya: İstixana qazı emissiyalarını azaltmaq və iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə uyğunlaşmaq səyləri əsas prioritetlərdən idi.

Həssas icmalara dəstək: İqlim dəyişikliyinə ən çox məruz qalan icmalara dəstək göstərməyə xüsusi diqqət yetirildi.

Beynəlxalq əməkdaşlıq: İqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq əməkdaşlığı gücləndirmək mühüm mövzulardan biri oldu.

İtki və zərər: Mitigasiya və ya adaptasiya edilməyən iqlim dəyişikliyinin təsirlərini, o cümlədən təsirlənmiş icmalar üçün maliyyə dəstəyini həll etmək məsələsi müzakirə edildi.

Müsahibimiz əlavə etdi ki, tədbir, həmçinin qlobal liderlər, hökumət rəsmiləri və iqlim mütəxəssisləri ilə panel müzakirələrini və yüksək səviyyəli dialoqları da əhatə etdi.

Təşkilat Komitəsinin üzvü bildirdi ki, Pre-COP29 vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları (VCT), o cümlədən ekoloji QHT-lər üçün müzakirələrdə əsaslı iştirak üçün bir platforma təmin etdi. Azərbaycanın yerli vətəndaş cəmiyyəti qrupları qlobal iqlim mübahisələrində iştirak etmək şansı əldə etdilər və yerli səviyyədə hərəkatların iqlim fəaliyyətindəki əhəmiyyəti vurğulandı. Pre-COP29 Bakı konfransında yekunlaşacaq sazişlərin mətninin formalaşmasında vacib rol oynadı. Bu, ölkələrə fikirlərini bölüşmək, razılıq yaratmaq və uğurlu COP29 konfransı üçün zəmin hazırlamaq üçün bir platforma təqdim etmişdir. Ümumilikdə, Bakıda reallaşan Pre-COP29, noyabr ayında keçirilicək COP29-un uğurlu və inklüziv bir konfrans olmasını təmin etməkdə həyati rol oynadı, əsas danışıqlar irəlilədildi və regional məsələlər ön plana çəkildi. Tədbirə ev sahibliyi edən Azərbaycanın liderliyi, iqlim fəaliyyətinə və davamlı inkişafına artan bağlılığını əks etdirdi.

Yaqut Ağaşahqızı, “İki sahil”