2006-cı ilin dekabrında, arxeoloqlar İranın cənub-şərqində yerləşən Shahr-i-Sokhta adlı qədim Bronz Çağı bölgəsində möhtəşəm bir kəşf etdilər. Bir qəbir yerində qazıntı apararkən, göz yuvasında maraqlı bir obyekt olan qadın skeleti tapılıbr –  bu, 4.800 ildən çox tarixə sahib olan ən qədim sənədləşdirilmiş protez gözdür.

Bir düym ölçüsündə olan bu protez, yüngül materialdan hazırlanmış, ehtimal ki, bitüm əsaslı bir yapışqan ilə örtülmüş və incə bir qızıl təbəqə ilə bəzədilmişdir. Qızıl işıq şüalarına bənzəyən işıqla bəzədilmiş oyma iris və yanlarında olan kiçik dəliklər, onun qızıl ip ilə təhlükəsiz şəkildə bağlandığını göstərir.

Bu mürəkkəb dizayn, dövrünün irəliləmiş tibbi və sənətkarlıq bacarıqlarına dair ip uçları verir, bu da qadının yüksək statusa malik, bəlkə də rahibə olduğunu göstərir. Bu diqqətəlayiq tapıntı, erkən yazı, qabaqcıl şəhərsalma və bənzərsiz mədəniyyəti ilə tanınan Shahr-i Sokhtanın yenilikçi tətbiqlərini vurğulayır.

2014-cü ildə UNESCO Dünya Mirası Siyahısına daxil edilən Shahr-i-Sokhta, erkən sivilizasiyalar haqqında qiymətli məlumatlar təqdim etməyə davam edir.

Fidan Fərmanlı,
BSU-nun tələbəsi