Novruz Bayramı, min illərdir ki, müxtəlif xalqlar tərəfindən qeyd edilən, baharın gəlişi ilə əlaqəli olan qədim bir bayramdır. Novruz, Azərbaycanda yalnız bir bayram deyil, həm də xalqın mədəniyyətini, adət-ənənələrini, tarixi və milli kimliyini əks etdirən çox dəyərli bir ənənədir. Bu bayram, həm də təbiətin yenidən doğuşunu, həyatın və təbiətin canlanmasını simvollaşdırır.
Novruz, xüsusilə Orta Asiya, Qafqaz, Yaxın Şərq və bəzi Balkan ölkələrində geniş yayılmışdır. Bayramı, e.ə. 2-ci minillikdən əvvəl, Zərdüştlük dininin təsiri ilə ilk dəfə Persiya İmperiyasında yaranmışdır. Bu bayramın adı Fars dilində "Yeni Gün" mənasını verir və bu, həm təbiətin yeni dövrünün, həm də insanın həyatında yenilik və təzələnmə simvoludur. Bayramda, ilk növbədə, təbiətin oyanışını simvolizə edən çoxsaylı mərasimlər keçirilir. İnsanın həyatı ilə əlaqəli olan təmizlənmə və yenilik, bu bayramın əsasında dayanır. Novruz yalnız Orta Asiya və Yaxın Şərqdə deyil, həm də bir çox başqa bölgələrdə, o cümlədən Balkanlarda, Qafqazda və Çində qeyd edilir. 2010-cu ildə Novruz Bayramı UNESCO tərəfindən Qeyri-Maddi Mədəni İrs siyahısına daxil edilib və bu bayram dünya səviyyəsində daha geniş tanınmışdır. Həmçinin, Novruz Bayramı müxtəlif xalqların birliyini, dostluğu və əməkdaşlığı gücləndirən əvəzsiz bir mədəniyyət zənginliyidir.
Novruz süfrəsi, bayramın ən mühüm elementlərindən biridir. Süfrə, müxtəlif şirniyyatlarla və yeməklərlə bəzənir. Bu süfrədə ənənəvi olaraq paxlava, şəkərbura, badambura,qoğal və digər yerli yeməklər yer alır. Çərşənbə axşamları, Novruzun müxtəlif mərhələlərini, yəni su, od, yel və torpaq çərşənbələrini əhatə edən, təbiətə və həyatın yenilənməsinə olan ehtiramı əks etdirən xüsusi mərasimlərdir. Bu axşamlar, hər biri müəyyən bir təbiət qüvvəsini və həyat dövrünün bir mərhələsini simvollaşdırır. Hər çərşənbə axşamı, bir təbiət elementi ilə əlaqəlidir və bu, əslində insanların həmin elementlərlə harmoniyada yaşamağa çalışdıqlarını göstərir.Su çərşəmbəsi, Novruz bayramının ilk çərşənbəsidir və təbiətdə suyun yenilənməsini simvollaşdırır.İkinci çərşənbə, od çərşəmbəsidir. Bu çərşənbə axşamı, insanlar evlərini təmizləyir, ocaqlarını alovlandırırlar. Ocaq başında ailə yığılır, birlik və sülh arzulayırlar.Həmçinin, insanlar "odun üstündən tullanmaq" adətini yerinə yetirir, bu, insanın pisliklərdən təmizlənməsi və yeni başlanğıclar üçün hazır olması mənasını daşıyır.Üçüncü çərşənbə yel çərşəmbəsidir və bu, təbiətdəki yel qüvvəsini simvollaşdırır. Yel, təmizləyici və dəyişdirici bir qüvvə kimi qəbul edilir. Sonuncu çərşənbə, torpaq çərşəmbəsidir və təbiətin, yerin və əkinçiliyin simvoludur. Torpaq çərşəmbəsi, bərəkət və məhsuldarlıqla əlaqələndirilir.
Aytən İbrahimova,
YAP Xətai fəalı
