2025-ci ilin ilk üç ayı ərzində “mavi yanacaq”ın dəyəri iki dəfəyə yaxın bahalaşaraq, hər min kubmetr üçün 509 dollar səviyyəsinə yüksəlib

Ukraynada davam edən müharibə səbəbindən qaz böhranı yaşayan Avropa enerji mənbələrini şaxələndirmək üçün yeni yollar axtarır. Bu axtarışlar Bakıdan Gürcüstan və Türkiyə vasitəsilə Avropaya uzanan 3 500 kilometrlik Cənub Qaz Dəhlizinin əsas iştirakçılarından biri olan Azərbaycana marağı daha da artırmaqla yanaşı, həm də enerji sahəsində əlaqələri daha da dərinləşdirib. Qeyd edək ki, hazırda Avropada qaz qiymətləri yeni rekorda doğru irəliləyir. 2025-ci ilin ilk üç ayı ərzində “mavi yanacaq”ın dəyəri 1,6 dəfə bahalaşaraq, hər min kubmetr üçün 509 dollar səviyyəsinə yüksəlib. Bu barədə London birjası ICE-nin fyuçers məlumatlarına və TASS agentliyinin hesablamalarına əsasən xəbər verilir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, yalnız bu istilik mövsümü ərzində qazın qiymətində 36 faizlik artım qeydə alınıb. Bu isə Avropada artıq neçənci dəfədir ki, enerji böhranı ritorikasını gündəmə gətirir. Qitənin bir çox ölkəsində, xüsusən də Almaniya, Fransa və Niderlandda sakinlər yüksək kommunal xərclərlə üzləşiblər. İstilik sistemlərinin əsas hissəsi qazla işlədiyindən, qiymətlərdəki bu artım əhalinin gündəlik həyatına ciddi təsir göstərib. Ekspertlər qazın bahalaşmasının səbəbləri sırasında təkcə hava şəraitini deyil, həm də siyasi və iqtisadi risk faktorlarını önə çəkirlər. Rusiya ilə enerji münasibətlərindəki gərginlik, Avropanın LNG tədarükünə yönəlməsi və tələbat-təklif balansındakı dəyişikliklər qiymətlərin bu şəkildə qalxmasına yol açıb. Analitiklər düşünürlər ki, qarşıdan gələn aylarda temperaturun yüksəlməsi və tələbatın azalması fonunda qazın qiymətində qismən ucuzlaşma müşahidə oluna bilər. Lakin geosiyasi qeyri-müəyyənlik davam etdiyi üçün qiymətlər sabit səviyyədə qalmaya da bilər.

Xatırladaq ki, Avropa Komissiyası 2022-ci ildə Azərbaycana müraciət edərək Rusiya qazının azalmasını kompensasiya etmək məqsədilə qaz tədarükünün artırılmasını xahiş etmişdi. Azərbaycan bu çağırışa operativ cavab verərək Avropa İttifaqı ilə memorandum imzaladı. Bu memorandum ölkəmizin Avropa bazarına qaz tədarükünü ikiqat artırmaq məqsədilə əhəmiyyətli imkanlar yaratdı. Bu gün Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Azərbaycan 12 ölkəni, o cümlədən Avropa İttifaqına üzv 10 ölkəni enerji ilə təmin edir. Cənub Qaz Dəhlizi yalnız bir infrastruktur layihəsi deyil, həm də Azərbaycanın enerji müstəqilliyinin simvoludur. Bu layihə Azərbaycanın təbii sərvətlərindən səmərəli istifadə etməklə qlobal geosiyasi mənzərədə mühüm dəyişikliklərə səbəb olmuşdur.

Azərbaycanın təsdiq edilmiş təbii qaz ehtiyatları 2,6 trilyon kubmetr təşkil edir ki, bu da uzunmüddətli sabit tədarük perspektivlərini təmin edir. Bu möhtəşəm ehtiyatlar ölkənin regionun enerji gələcəyini formalaşdıran irimiqyaslı layihələrdə mühüm rolunu təsdiqləyir. Bu ehtiyatlar arasında ən önəmli yeri “Şahdəniz” yatağı tutur. Təqribən 1,2 trilyon kubmetr qaz ehtiyatlarına malik olan bu yataq ildə 16–20 milyard kubmetr stabil hasilatla Cənub Qaz Dəhlizinin əsas mənbəyidir və Türkiyə, Gürcüstan və Avropaya qaz tədarükünü təmin edir. “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yatağı da perspektivli layihələr sırasındadır. 2024-cü ildə “Dərin qaz” layihəsinin başlaması ilə bu yataqda illik hasilatın 5–6 milyard kubmetrə çatdırılması planlaşdırılır. Digər mühüm yataqlardan biri olan “Abşeron”, "TotalEnergies" və SOCAR tərəfindən birgə işlənilir. Cari hasilatı 1,5 milyard kubmetr olan bu yataqda istehsal həcminin 5 milyard kubmetrə qədər artırılması nəzərdə tutulur. Qarşıda mühüm çağırışlar var ki, onların arasında infrastrukturun modernləşdirilməsi və Avropa banklarının fosil yanacaq layihələrinə maliyyə dəstəyi göstərməməsi ilə bağlı məsələlər mühüm yer tutur. Bir sözlə, perspektivlər olduqca müsbətdir. Azərbaycan qaz hasilatını artırmaqla qlobal enerji bazarında öz rolunu daha da gücləndirmək niyyətindədir. Təsdiq edilmiş qaz ehtiyatlarının yaxın illərdə 2,6 trilyon kubmetrdən 3,5–4 trilyon kubmetrə qədər artırılması proqnozlaşdırılır ki, bu da uzunmüddətli sabit tədarük imkanlarını genişləndirir. Bundan əlavə “Qarabağ”, “Babək” və “Asiman” kimi perspektivli qaz layihələri Azərbaycanın yalnız cari tələbatını deyil, həm də uzunmüddətli ixrac dayanıqlığını təmin etməkdə əsas rol oynayır.

Artan qlobal enerji tələbatı fonunda Azərbaycan sabit və etibarlı qaz tədarükləri ilə qlobal energetikanın transformasiyası dövründə özünü etibarlı tərəfdaş kimi sübut edir. Bu strategiya xüsusilə Avropa İttifaqının Rusiya qazından asılılığının azalması fonunda Azərbaycanın əsas tərəfdaşlardan biri kimi mövqeyini daha da möhkəmləndirir. Uzunmüddətli perspektivdə Azərbaycan qaz ixracını artırmaq və davamlı inkişaf tələbləri arasında balans tapmaq üçün strategiyalarını təkmilləşdirməlidir. İnfrastrukturun modernləşdirilməsi, yeni yataqların işlənməsi və beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi vasitəsilə ölkə qlobal energetikada liderliyini qoruyub saxlayaraq, tərəfdaşları üçün sabitlik və etibarlılıq simvoluna çevrilir. Bu yanaşma Azərbaycanın strateji qaz ehtiyatlarını ən effektiv şəkildə istifadə etməklə beynəlxalq enerji sistemində aparıcı oyunçu kimi mövqeyini daha da gücləndirir.

Sevinc Azadi, “İki sahil”