Uzaq əsrlərdə Hindistandan çıxıb ətrafa səpələnən, özünün olmayan ərazilərdə sülənən haylara  bu bədniyyətlik ata-babalarından qalma “ənənə”dir. Onlar bu “ənənəni” indi də davam etdirməkdədirlər. Lakin heç bir yerdə sakit yaşaya bilmirlər. Çünki mağara təfəkkürlü ikiayaqlılar qonaq olduqları xalqlarla problem yaradırlar. Ona görə də əsl sifətləri görünən kimi qovulurlar. Suriyadakı erməni sürüsü oradan da köçüb Ermənistana gəlirlər. Terrorçuların məskən saldıqları bu yer onların işinə yarayar. 2020-ci ildən bu işə dövlət səviyyəsində başlanmışdır. Suriyada yuva salmış muzdlu  erməni başkəsənləri hələ Birinci Qarabağ müharibəsində bit-birə kimi torpaqlarımıza daraşmışdılar. Müharibədə iştirak edən Suriyanın terrrçu  erməniləri azərbaycanlılara qarşı qəddarlıqları və vəhşilikləri ilə fərqlənirdilər.

Suriyadan Ermənistana axın indi də davam edir. Ermənistan hakimiyyətinin əsas məqsədi zəifləmiş ordusunu peşəkar qatillərin hesabına gücləndirmək, əhalini isə çökmüş kənd təsərrüfarına cəlb etməklə iqtisadiyyatı dirçəltməkdir.  Onlar bir çox kəndləri boş qalmış Qərbi Azərbaycanın yaayış məhtəqələrində  yerləşdirlirlər. 2025-ci ilin birinci rübü ərzində Suriyada 448 nəfərə Ermənistan pasportu verilib. Onların 205-i Dəməşqdəki səfirlikdə, 243-ü isə Ermənistanın Hələbdəki baş konsulluğunda təqdim olunub.

Ermənistan Daxili İşlər Nazirliyinin Miqrasiya və Vətəndaşlıq Xidmətinin hesabatında bildirilir ki, son bir neçə il ərzində əhəmiyyətli sayda insan vətəndaşlıq alıb. Xüsusilə 2020-2024-cü illərdə təxminən 42 min nəfər vətəndaşlıq alıb. Təkcə 2024-cü ildə isə 18 min 63 nəfərə vətəndaşlıq verilib. Onlardan təxminən 3 mini 27 yaşdan kiçik olub. 2024-cü ildə 20 min 703 nəfər vətəndaşlıq üçün müraciət edib, 4 min 34 nəfər isə vətəndaşlıqdan imtina edib.

Bir qədər geri qayıtsaq xatırlatmalıyıq ki, keçmiş SSRİ dövründə də Ermənistana xarici ölkələrdən miqrasiya edərək, vətəndaşlıq alan ermənilərin sayı az olmayıb. 1946-cı ildə Suriya, Yunanıstan, Livan, İraq, Bolqarıstan və Rumıniyadan 50 mindən çox bu etnosun nümayəndəsi Ermənistana köçüb. Ermənistanın ilk prezidenti Levon Ter-Petrosyan 1945-ci il yanvarın 9-da Suriyanın Hələb şəhərində anadan olub. 1946-cı ildə ailəsi ilə birlikdə ovaxtkı Ermənistan SSR ərazisinə köçüb. 2011-ci ildə Suriyada vətəndaş müharibəsi başladıqdan sonra təxminən 17 min erməni Suriyanı tərk edərək Ermənistana gəlib.

İndi bu rəqəmlər adi görünsə də, əslində onların həmişə köçkün, gəlmə olduqlarını bird daha təsdiqləyir. Bir vaxtlar müxtəlif ölkələrdən Azərbaycanın qədim və tarixi torpaqlarına - İrəvan, Naxçıvan, Göyçə, Zəngəzur, Qarabağ, Gəncə, Şamaxı, Quba, Bakı bölgələrinə də ermənilər oxşar qaydada köçürülüblər. Onlar bu ərazilərə Rusiya çarlarının etibarlı təbəəsi olaraq yerləşdiriliblər.

Rusiya ermənilərin əli ilə SSRİ-nin zəifləməsindən istifadə edərək türkləri (azərbaycanlıları)  ata-baba yurdlarından silah gücünə qovub.

Moskvanın hərtərəfli yardımı nəticəsində 1991-ci ildə Ermənistan  azərbaycanlılardan  tamamilə təmizləndi. Minlərlə azərbaycanlı, müsəlman qətlə yetirildi, xəsarət aldı, itkin düşdü, zəhmət çəkib illərlə topladığı  mal-mülkündən məhrum edildi. Ən əsası, Ermənistan vətəndaşlığından və pasportundan güc tətbiqi nəticəsində məhrum olundular. Bu insanların bütün növ milli haqq və hüquqları, o cümlədən mülkiyyət, torpaq hüquqları Ermənistan hökuməti tərəfindən tapdanıb, əllərindən alındı.

Gəlmələrin hesabına və Rusiya ilə Fransanın havadarlığı sayəsində qondarma dövlət şəklinə salınan bu ölkədə köçkünlər qərbi azərbaycanlıların yurdlarına, torpaqlarına miqrasiya edildi, yəni vətəndaşlıq verilmiş ermənil terrorçuları oralara yerləşdirildilər. Ancaq məlumdur ki, haylar bununla da kifayətlənmədilər. Qarabağda ikinci erməni dövləti quraşdırmaq, sonra onu Ermənistana birləşdirmək niyyəti ilə Azərbaycanla iki dəfə müharibə etdilər.  Erməni liderləri Birinci Qarabağ müharibəsində törətdikləri oxşar etnik təmizləmə prosesini Azərbaycanın Qarbağa bitişik rayonlarında da həyata keçirməyə səy göstərdilər. “Donuzlarımız Kürdən su içməlidir”-deyə lovğalıqla bildirdilər. Lakin 44 günlük döyüşlər onların bütün sərsəm xəyallarını puç etdi, nə özləri, də də donuzları Kürdən su içə bildi.  Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi düşünülmüş planlar hazırladı, ordunu və iqtisadiyyatı gücləndirdi və öncə terrorçu Ermənistana dəstək verən dövlətləri neytrallaşdırıldı. Bundan sonra isə  2020-ci ildə “Yeni müharibə, yeni ərazilər” iştahası ilə cəbhə xəttində təxribatlar törətməyə başladılar.  Lakin İkinci Qarabağ müharibəsindəki biabırçı məğlubiyyətdən sonra oyuncaq dövlətə olan-qalan ümidlər də sarsıldı. Beynəlxalq aləmdə isə qeyri-ciddi və cırtdan dövlət olaraq qaldı.

Vəli İlyasov, “İki sahil”