Yeni bir araşdırma insan beynində mikroplastik toplanmasının son səkkiz ildə təxminən 50% artdığını və artan plastikə məruzqalmanın uzunmüddətli sağlamlıq təsirləri ilə bağlı narahatlıqları artırdığını göstərib.

Fevral ayında “Nature Medicine jurnalında "Ölən insan beyinlərində mikroplastiklərin bioakkumulyasiyası" başlığı altında dərc edilən araşdırmada ABŞ-da 30 insanın beynindən, qaraciyərindən və böyrəklərindən alınan toxuma nümunələri araşdırılıb. Tədqiqatçılar həm mikroplastikləri, həm də nanoplastikləri ölçüblər və beyin digər orqanlardan təxminən 10 dəfə yüksək konsentrasiyaya sahib olub.

 Təkcə beynin frontal hissəsində tədqiqatçılar 2016-cı ildə 4917 mikroqram plastik aşkar ediblər. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, bu, təxminən standart plastik torbanın plastik tərkibinə bərabərdir.

Plastikə məruz qalma

Qaraciyər 433 mikroqramdan 500 mikroqrama, böyrəklər 404 mikroqramdan 480 mikroqrama, beyində isə 3345 mikroqramdan 4917 mikroqrama yüksəlməklə, bütün orqanlarda plastik səviyyəsi əvvəlki məlumatlarla müqayisədə artıb. Bu tapıntılar göstərir ki, plastik hissəciklər insan toxumasına getdikcə daha çox nüfuz edə bilir və beyin xüsusilə həssasdır.

Türkiyə İrsi Xərçəng Dərnəyinin prezidenti, onkologiya üzrə mütəxəssis, professor Mustafa Özdoğan Anadolu Agentliyinə (AA) açıqlayıb ki, beynin yüksək yağ tərkibi və daimi qan dövranı onu plastik yığılmalara daha həssas edir. O, izah edib ki, bir nanometr qədər kiçik hissəciklər indi qan-beyin baryerindən keçə bilir. Halbuki əvvəllər bu baryer bədənin ən etibarlı müdafiələrindən biri hesab olunurdu.

Özdoğanın sözlərinə görə, beynin ön nahiyəsində tapılan plastikin miqdarı təxminən 2 qram olub ki, bu da təxminən plastik torbaya bərabərdir. Hissəciklər əsasən rəngsiz və ya şəffaf, dairəvi, saplı və bucaqlı formalar da daxil olmaqla müxtəlif formada idi. Bu formalar plastikin bədənə qida, hava və su kimi müxtəlif yollarla daxil olmasına imkan verir.

Polietilen

Araşdırma nəticəsində polietilenin beyin toxumasında tapılan ən çox yayılmış plastik olduğu müəyyən edilib. Bu material plastik torbalar, su şüşələri, qida qabları və sintetik tekstil kimi məhsullarda geniş istifadə olunur. Özdoğan əlavə edib ki, birdəfəlik istifadə olunan qablar, kosmetika və geyim kimi gündəlik əşyalar plastikə məruz qalmağa səbəb olur.

O, bu hissəciklərin ürək-damar xəstəlikləri, insult, demensiya, Alzheimer, həzm problemləri və hormonlarla əlaqəli pozğunluqlar da daxil olmaqla müxtəlif ciddi sağlamlıq şərtləri ilə əlaqəli ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.Mütəxəssis izah edib ki, mikroplastiklər qan damarlarında və beyin toxumalarında iltihabı və toksik stressi gücləndirir, bu xəstəliklərin inkişafını sürətləndirir.

Risk altında olan yaşlı insanlar

Özdoğan yaşlı insanların və demans xəstələrinin mikroplastik təsirə məruz qalma riskinin ən yüksək olduğunu bildirib. Yaşlandıqca qan-beyin baryeri zəifləyir və daha çox hissəciklərin daxil olmasına imkan verir. İmmunitet sistemi zəif olan insanların bu maddələri bədənlərindən xaric etmək qabiliyyəti aşağıdır.

O, əlavə edib ki, mikroplastiklərin sağlamlığa təsiri sadalananlardan daha çoxdur. Bu hissəciklərin çoxunda hormonal sistemlərə müdaxilə edən endokrin sistemi pozan kimyəvi maddələr var. Bu, gələcək nəsillərin məhsuldarlığına, inkişafına və reproduktiv qabiliyyətinə təsir etmək potensialına malikdir.

Həyat tərzi məruz qalmanı artırır

Həyat tərzi seçimlərinin məruz qalmaya birbaşa təsir etdiyini söyləyən Özdoğan yalnız şüşə su içən insanların ildə 90 minə qədər mikroplastik hissəcik qəbul edə biləcəyini, kran suyu içənlərin isə təxminən 4000 mikroplastik hissəcik istehlak etdiyini göstərən araşdırmalara istinad edərək söyləyib.

O, şüşə və ya paslanmayan polad butulkalardan istifadə etməyi, yeməkləri qızdırarkən plastik qablardan uzaq durmağı, şüşə ərzaq saxlama qabları seçməyi, parça alış-veriş çantalarından istifadə etməyi və təbii lifli geyimlər seçməyi tövsiyə edib. Bununla belə, o, fərdi səylərin kifayət etmədiyini vurğulayıb.

"Plastik çirklənmə ilə bağlı real həll yolları cəmiyyətin məlumatlılığı və güclü qanunvericilik tələb edir”, -deyə Özdoğan bildirib. O, plastikin ümumi çirklənməsini azaltmaq üçün birdəfəlik plastiklərə məhdudiyyətlər, daha sərt qida qablaşdırma qaydaları, təkmilləşdirilmiş su təhlükəsizliyi infrastrukturu və ictimai maarifləndirməyə çağırıb.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”