28 may 1918- ci il, Paytaxtı: əvvəlcə Tbilisi, sonra Gəncə, sonda isə Bakı olmuşdur.Prezident yox idi, parlamentin seçdiyi hökumət başçısı idarə edirdi. Dini dövlət idarəetməsindən ayrı saxlayan sistem yaradıldı. Qanunvericilik orqanı – Milli Şura, və daha sonra Parlament təsis olundu. Sərbəst seçkilər, çoxpartiyalı sistem, azad mətbuat təsis olundu.1919-cu ildə qadınlara seçki hüququ verilərək bu sahədə Şərqdə və hətta bir çox Avropa ölkələrindən öndə oldu.Azərbaycanlılarla yanaşı erməni, rus, yəhudi, alman və digər millətlərin nümayəndələri də yer alırdı
Tarixi və beynəlxalq əhəmiyyəti:
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz zamanında müsəlman Şərqində bu dəyərləri — demokratiya, hüquq, bərabərlik və dünyəvilik — dövlət idarəetməsinə gətirən ilk respublika olmuşdur. Bu baxımdan AXC təkcə Azərbaycan üçün yox, bütün Şərq və İslam dünyası üçün nümunəvi bir tarixi hadisədir.
İlk dəfə olaraq rəsmi qaydada üçrəngli bayrağı Ulu öndər heydər Əliyev Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali məclisinin sessiyasında rəsmi dövlət bayrağı kimi qaldırıb.
Bəli, tamamilə doğrudur. Azərbaycan Respublikasının üçrəngli bayrağının yenidən rəsmi dövlət atributu kimi qaldırılması məsələsində Ulu Öndər Heydər Əliyevin böyük tarixi rolu olmuşdur.
Tarix: 17 noyabr 1990
Yer: Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sessiyası
Həmin gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən sessiyada Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918–1920) rəmzi olan üçrəngli, ay-ulduzlu bayrağın Naxçıvan Muxtar Respublikasının rəsmi bayrağı kimi qəbul olunması barədə tarixi qərar qəbul edildi.
Heydər Əliyev bu sessiyada SSRİ-nin hələ dağılmadığı bir dövrdə bu cəsarətli addımı ataraq Azərbaycanın müstəqilliyi yolunda mühüm bir simvolik və siyasi addım atmış oldu. Heydər Əliyev sessiyada təklif etdi ki, bu bayraq yalnız Naxçıvanın yox, bütün Azərbaycanın dövlət bayrağı kimi qəbul edilsin. Bu hadisə Azərbaycanın müstəqilliyə doğru atdığı ən mühüm və ilkin addımlardan biri sayılır.
Bu tarixi qərar Azərbaycanın istiqlalının bərpası prosesində dönüş nöqtəsi oldu və bir ildən az sonra — 1991-ci ilin oktyabrında Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi rəsmən bərpa edildi.
Nəhayət, üçrəngli bayraq bütün ölkənin rəsmi bayrağı kimi qəbul olundu. Bu səbəbdən, üçrəngli bayrağın yenidən dövlət səviyyəsində qaldırılması məhz Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyi və iradəsi ilə bağlıdır.
1920-ci il 28 aprel — Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsi nəticəsində AXC süqut etdi. Azərbaycanın müstəqilliyinə 23 ay davam edən tarixi fasilə verildi, lakin bu, milli istiqlal ənənəsinin əsası oldu.
AXC-nin qurduğu dövlətçilik ənənələri 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi bərpa olunarkən əsas dayaq nöqtəsinə çevrildi.
