Bizim dövrümüzdə qəhvə sadəcə içki deyil, bir növ həyat tərzidir. O, işgüzar görüşlərin, ofis işlərinin və dostluq görüşlərinin daimi yoldaşıdır. Ancaq bu içkinin tarixinin necə olduğunu az adam bilir. Bu içki dünyanın hər yerində yayılmağa haradan başladı, niyə katolik kilsəsi əvvəlcə ona qarşı çıxırdı və onun faydaları və zərərləri nədir – suallarının cavabları aşağıdakı materialımızda.
Qəhvənin vətəni haradır?
Efiopiya qəhvənin vətəni hesab olunur. Bir versiyaya görə, 9-cu əsrdə insanlar ilk dəfə burada qəhvə dənələrinin dadına baxdılar və çox canlandırıcı təsirini hiss etdilər.
Tezliklə içki bütün dünyada sürətlə yayılmağa başladı və o cümlədən müsəlman ölkələrində də populyarlıq qazandı. Ərəblər sonralar qəhvə istehsal edib satmağa da başladılar.
Qəhvə Avropada "Şeytan içkisi" adlanırdı
16-cı əsrin birinci yarısında qəhvə Avropaya çatdı: Venesiyaya tacirlər tərəfindən gətirildi. Orada içki kilsənin şiddətli müqaviməti ilə qarşılandı. Katolik keşişləri bunu "türklərin qara qanı" adlandırdılar, bunu xristian ruhları üçün İslam təhlükəsi hesab etdilər və sonralar "Şeytan içkisi" adlandırmağa başaldılar.
Papa VII Klement olmasaydı, Avropa kofesiz qalardı. O, bu içkini çox bəyəndi və içkidən bütün qadağalar götürüldü. İlk qəhvəxanalar elə Venesiyada açıldı. O vaxtdan bəri İtaliyada qəhvəni həmişə və hər yerdə içirlər.
Rusiyada da qəhvə əvvəlcə yüksək qiymətləndirilmədi
Qəhvə Rusiyada 17-ci əsrdən məlumdur. 1665-ci ildə çar Aleksey Mixayloviç onu "soyuqdəymə və baş ağrıları" üçün dərman kimi təyin etdi. Daha sonra I Pyotr Avropa dəbini qəhvəyə qaytara bildi. Hollandiyada qaldıqdan sonra rus aristokratlarını qəhvə həvəskarlarına çevirmək qərarına gəldi. Bununla belə, zadəganlar imperatorun tikinti qiymətləndirmirdilər: içki acı və bahalı idi. Bu, Pyotru dayandırmadı: qəhvə bütün ziyafətlərdə verilirdi və artıq 1740-cı ildə Sankt-Peterburqda ilk qəhvəxana açıldı.
Bəs Amerikada qəhvə necə populyarlaşdı?
Hollandiyalılar ABŞ-a qəhvəni 17-ci əsrdə gətiriblər. Bu qitədə qəhvə dərhal populyarlaşdı. Qəhvə təklif edilən restoranlar bütün böyük şəhərlərdə açıldı. Beləliklə, ABŞ çay ölkəsindən qəhvə ölkəsinə çevrildi. Qəhvə isə faktiki olaraq ölkənin milli içkisi oldu. Təsadüfi deyil ki, qəhvə fincanı olan insanlar hər hansı bir Amerika filminin kadrıdır. Yolda qəhvə içmək tərzi Rusiyada kök salıb və “qəhvəxanalar” meqapolislərin əvəzsiz atributuna çevrilib.
Qəhvənin hansı faydaları var?
Qəhvə haqqında yadda saxlanılması lazım olan budur-hər şeyin normasında yaxşı olmasıdır. Alimlər gündə 400 mq/l-dən çox kofein qəbul etməyi məsləhət görmürlər. Ancaq bu, orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Dərin daddan əlavə, içki bir sıra faydalı keyfiyyətlərə malikdir. Ən əsası o, canlandırır. Kofein qan dövranına daxil olur və onunla birlikdə beyinə daxil olur. Orada yuxu gətirən bir maddə olan adenozini bloklayır. Kofein sayəsində həm şənlik, həm də böyük nailiyyətlərə hazır olmaq rahat görünür.
Kofein dopamin - "xoşbəxtlik hormonu" adlanan hormonun istehsalına kömək edir. Beləliklə, qəhvəni normada içməklə, ilham alırıq və özümüzü depressiyadan xilas edirik!
Maraqlıdır ki, içki Parkinson xəstəliyinə tutulma riskini təxminən 30-60% azaldır. Çünki bu xəstəlik dopamin çatışmazlığı səbəbindən baş verir. Qəhvə isə bu sevinc hormonunu istehsal edən neyrotransmitterlərə müsbət təsir göstərir.
Bundan əlavə, qəhvə ürək çatışmazlığından qoruyur, antioksidant mənbəyidir, qaraciyərin sağlamlığına faydalıdır və orqanizmin fəaliyyətini yaxşılaşdırır. Əgər siz bir fincan kofe həvəskarısınızsa, rahatlıqla içə bilərsiniz, onda bunun çoxlu faydaları var. Biz içkinin müsbət təsirindən danışdıq. İndi digər tərəfinə keçək. Qəhvə çox içənlər bilməlidirlər ki, qəhvə asılılıq yaradır və yuxusuzluğa səbəb ola bilər. Bundan əlavə, dərmanların fəaliyyətinə təsir göstərir. Məsələn, bəzi dərmanların təsiri 60% azalır. Bundan əlavə, qəhvə həzmsizliyə səbəb ola, işlədici təsir göstərə, xolesterinin səviyyəsini artıra bilər. Hətta sümüklərin kövrəkləşməsinə və osteoporoza səbəb ola bilər.
Buna görə də, qəhvəyə hədsiz aludə olmaq olmaz. Yüksək qan təzyiqi, sidik kisəsi və ya mədə problemi olanlar üçün də qəhvə istehlakını azaltmaq məsləhətdir. Bu zaman qəhvə çaylarla, hindiba və ya kakao ilə əvəz edilsə yaxşıdır.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
