Elm bir yerdə dayanmadığından və kardiologiya sahəsində araşdırmalar hər gün davam etdiyindən, zaman keçdikcə elm adamları insanın ürəyinin və qan damarlarının sağlamlığı ilə bağlı yeni faktlardan xəbərdar olur və bu səbəbdən həkimlər öz tövsiyələrini dəyişməli olurlar.
Aşağıda aparıcı kardioloqlar nəinki ürək haqqında ümumi mifləri, həm də sağlamlığımıza necə qulluq etməyi izah edir.
Gənclər narahat olmamalıdırlar
Bu, açıq-aydın mifdir. Bəli, ürək-damar sistemi xəstəliyinin inkişaf riski yaşla əhəmiyyətli dərəcədə artır, lakin bu o demək deyil ki, 50 yaşına qədər ürəkdən ümumiyyətlə, narahat olmaq olmaz.
"Ürək-damar xəstəliklərinin artması ilk növbədə yeddi əsas risk faktorundan qaynaqlanır: siqaret çəkmə, məşq etməmə, yüksək xolesterin, hipertoniya, yüksək qan şəkəri, artıq bədən çəkisi və pis qidalanma”, –deyə “Step One Foods”un baş tibb mütəxəssisi Elisabet Klodas bildirib.
Öz ürək sağlamlığınızın monitorinqi üçün bu amillərə xüsusi diqqət yetirməyə və laboratoriya testindən keçməyə dəyər.
“20 yaşında bir dəfə, 30 yaşında üç dəfə, 40 yaşında dörd dəfə ürək yoxlanışından keçməyə dəyər. 50-dən sonra bu hər il edilməlidir ”- Klodas vurğulayıb.
“Yaxşı” xolesterinin (HDL) səviyyəsinin artırılmasına diqqət yetirmək lazımdır
Xolesterol qanda yeni hüceyrələr yaratmağa kömək edən viskoz bir maddədir. Bu, tamamilə zərərli deyil. Fakt budur ki, bədənimizdə iki növ xolesterol var:
Yüksək sıxlıqlı lipoproteinlər (HDL) və ya "yaxşı" xolesterin. “Yaxşı” adlandırılan xolestrin qaraciyərə gedir, asanlıqla işlənir və bədəndən xaric olur.
Aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) "pis" xolesteroldur. Bu maddə damarlarımızda “məskunlaşaraq” qan laxtaları əmələ gətirir, infarkt riski və digər problemlər yaradır.
Buna görə bir çox insan səhvən HDL səviyyəsinin artırılmasının LDL-ni kompensasiya etməyə və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riskini azaltmağa kömək edəcəyinə inanırlar. Lakin bu, tamamilə yanlışdır.
“Bitki qidaları, liflə zəngin və doymuş yağ az olan bir pəhriz sizi xilas edə bilər. Bu, xolesterol səviyyənizi aşağı salmağa kömək edəcək. Koroner ürək xəstəliyi və ya genetik dislipidemiyası olan insanlar üçün əlavə dərmanlar lazım ola bilər." – deyə Kaliforniyadakı “Newport Beach Clinic”in kardioloqu Daniel Belardo açıqlayıb.
Bütün yağlar ürəyə zərərlidir
Bəli, doymuş və trans yağların istehlakı həqiqətən ürək xəstəliyi riskini artıra bilər, lakin tamamilə yağsız pəhriz ürək sağlamlığını qorumaq üçün vacib deyil. Alimlər hesab edirlər ki, mono doymamış və tam doymamış yağlar kimi sağlam yağlar balanslaşdırılmış qidalanmanın və xəstəlik riskinin azaldılmasının açarı ola bilər.
“Normal dozada heç bir məhsul xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilməz. Ancaq yüksək yağlı qidaları (kərə yağı, qırmızı ət) doymamış yağla zəngin olan qidalarla (zeytun yağı, avokado) əvəz etmək ürək-damar xəstəlikləri riskini azalda bilər”,-deyə Belardo qeyd edib.
Yağın bitki mənşəli olması onun ürək üçün faydalı olacağı demək deyil. Məsələn, kokos yağında bitki yağından 50% daha çox doymuş yağ var.
Yale Tibb Məktəbinin klinik kardiologiya üzrə direktoru Coys Oeng-Xiao bildirib ki, optimal pəhriz insanın gündə təxminən 13 qrama bərabər olan doymuş yağdan 5-6% kalori aldığı bir pəhriz hesab edilə bilər.
Qırmızı şərab faydalıdır
“Qırmızı şərabın tərkibində olan antioksidantlar ürəyin qan damarlarının astarını qorumağa kömək edir. Ancaq əgər bir insan spirtli içki qəbul etmirsə, o zaman sırf ürək üçün faydalı olduğuna görə bunu etməyə başlamamalısınız”,- Oen-Xiao bildirib.
Ümumdünya Ürək Federasiyasına (WHF) görə, heç bir miqdarda spirt kardioprotektiv təsir göstərmir.
Alkoqol istehlakının azaldılması bütün insanlarda ürək-damar xəstəlikləri riskini azaltmağa kömək edəcək. Ölçünü kkişilər üçün gündə iki və ya daha az porsiyaya və ya qadınlar üçün bir porsiyaya endirmək tövsiyə olunur.
Hər gün aspirin qəbul edin
Ən çox görülən tövsiyələrdən biri də trombositlərin laxtalanmasını və tromb meydana gəlməsini azaltmağa kömək etmək üçün hər gün kiçik dozalarda aspirin qəbul etməkdir. Əlbəttə ki, aspirin yüksək risk qrupuna daxil olan insanlar üçün (40-70 yaş arası) mədə, bağırsaq və beyində xora və daxili orqanlarda qanaxma riskinin artmaması şərtilə əsas profilaktika hesab edilə bilər.
Lakin ABŞ Preventiv Xidmətlər üzrə İşçi Qrupu kardioloqları bu cür tövsiyələri dayandırmağa çağırır, çünki 60 yaşdan yuxarı insanlar üçün potensial qanaxma riski ürək-damar xəstəliklərinin qarşısının alınmasının faydalarından üstündür.
Kardio məşqlər faydalıdır
Çoxları eşitmişdir ki, üzgüçülük və ya qaçış kimi fəaliyyətlər ürəyin daha sürətli döyünməsinə səbəb olur. Bu cür məşqlər aerobikdir. Bir çox araşdırmalar göstərir ki, güclü aerobik məşq ürək sağlamlığı üçün yaxşıdır və ürək xəstəliyi riskini azaltmağa kömək edir. Ancaq bu, ürək sağlamlığını qorumağın yeganə yolu deyil.
Amerika Kardiologiya Kolleci böyüklərə bu məşqləri həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikdə və ya 75 dəqiqə yüksək intensivlikdə etməyi tövsiyə edir. Uğurun açarı yaxşı hesablanmış intensivlik və mülayimliklə ardıcıl məşqdir.
İdman və sağlam qidalanma sizi infarktdan qoruyacaq
Sağlam həyat tərzinə riayət etmək ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaltsa da, buna təsir edə biləcək bir çox genetik faktorlar var. Bu faktorların bəziləri qan təzyiqi, ürək və digər əlaqəli xəstəliklərin artması riskinə təhrik edir.
Pis irsiyyət pis vərdişlərlə birləşdirilirsə, bu risklər əhəmiyyətli dərəcədə artır.
“Ürək xəstəliyindən qorunmaq üçün ən yaxşı vasitə orta dərəcədə profilaktikadır. Genlərinizin tərkibini və bədənin dəqiq göstəricilərini, məsələn, təzyiq, xolesterin səviyyəsi, diabet və ya digər xroniki xəstəliklərin olması, eləcə də digər vacib amilləri bilmək lazımdır.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
