Səhərlər dənli bitkilər smuzilər, bir qaşıq fıstıq yağı ilə və ya təkbaşına ləzzət aldığınız bananlar TR4 adlanan fusarium oksiporum kimi tanınan bir göbələk xəstəliyi səbəbilə yox olmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir.

Bu, xüsusilə dünyanın ən məşhur banan növü olan “Kavendiş” bananlarına təsir edir, köklərinə hücum edir və bitkinin çürüməsinə və məhvinə səbəb olur. Müdaxilə olmazsa həqiqətən də, çox yaxın gələcəkdə banan tapılmayan bir meyvəyə çevrilə bilər.

BBC-nin daha əvvəl xəbər verdiyi kimi, otuz ildən artıqdır ki, göbələk bütün dünyada banan bitkilərinə təsir edib. Bununla belə, son onillikdə göbələk sürətləndi və qlobal şimal bananlarının çoxunun yetişdirildiyi Latın Amerikası da daxil olmaqla yeni bölgələrə yayıldı.

Bitki sağlamlığı üzrə tədqiqatçı Fernando Garsia-Bastidas BBC ilə öz fikirlərini bölüşüb: "Bananlar şübhəsiz ki, dünyanın ən vacib meyvələri arasındadır və milyonlarla istehlakçı üçün əsas qidadır. Ərzaq təhlükəsizliyi məsələsi var”.

Ancaq indi görünür, elm adamları potensial bir həll tapıblar.

Avqust ayında qlobal tədqiqatçılar qrupu “Nature Microbiology” jurnalında ən son tapıntılarını açıqlayıblar. İlk olaraq göstərilib ki, bu TR4 ştammı 1950-ci illərdə bananları demək olar ki, məhv edən göbələklə eyni deyil.

“Bu gün yediyimiz banan növü baba və nənələrimizin yediyi ilə eyni deyil. Köhnələr-Qros Mişel bananları funksional olaraq nəsli kəsilmiş, 1950-ci illərdə ilk Fusarium epidemiyasının qurbanlarıdır. Komanda izah edib ki, bu gün ən populyar banan əvvəllər nəsli kəsildiyi üçün xəstəliyə davamlı olmaq şərtilə yetişdirilmiş Kavendişdir. “Bu, bir müddət belə oldu. Sonradan bananın solğunluğunun daha bir epidemiyası baş verdi. Cənub-Şərqi Asiyadan Afrika və Mərkəzi Amerikaya “vəhşi yanğın” kimi yayıldı", -deyə MA-nın rəhbərliyi altında “UMass Amherst”in Orqanizm və Təkamül Biologiyası Proqramının aparıcı müəllifi və fəlsəfə doktoru Yonq Zanq bildirib.

Tədqiqatçılar və tələbələr son 10 ildə bu yeni epidemiyanın niyə baş verdiyini öyrənməyə çalışırlar. Onlar tapıblar ki, bu yeni epidemiya paylaşılan əsas genomla yanaşı, "ştama spesifik köməkçi genlər"lə bağlıdır və MA-nın dediyinə görə, "TR4-ün virulentliyində əsas amil" kimi görünən azot oksidinin istehsalı ilə bağlıdır.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”