Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan birgə fəaliyyətləri ilə Qlobal Cənubda etibarlı təhlükəsizlik platforması yaradıblar
Qərbin və Şərqin kəsişməsində, sivilizasiyaların qovuşduğu məkanda yerləşən, strateji yanaşmalarda geosiyasi və geoiqtisadi əhəmiyyətini qoruyan Azərbaycanın milli maraqlara, dövlətçilik mənafeyinə əsaslanan xarici siyasəti uğur diplomatiyası kimi dəstəklənir. Regionda aparıcı dövlət statusunu qorumaqla Qərb, İslam ölkələri, türk dünyası və Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) siyasi, iqtisadi, mədəni məkanları ilə qarşılıqlı faydalı münasibətlər quran, beynəlxalq təşkilatlarda əməkdaşlıq və bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq əlaqələrinə sadiq qalan, müstəqilliyinə və suverenliyinə tam nail olan Azərbaycanın müasir dövr üçün xarici siyasəti yeni istiqamətlər üzrə təkmilləşdirilir. Müasir dövrün çağırışlarına hədəfləri strateji baxımdan düzgün müəyyənləşdirməklə regionun güclü lideri kimi qədəm qoyan, Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyinin və inkişafının təmin edilməsində aparıcı rol oynamaq məsuliyyətini daşıyan, bölgədə sabitlik, əməkdaşlıq və təhlükəsizlik üçün regionlararası geosiyasi məkanda fəallığı ilə seçilən ölkəmiz artıq Qlobal Cənubun aparıcı üvvlərindəndir. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO), Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) fəal üzvü kimi türk dünyasının birlik və həmrəyliyinin möhkəmlənməsinə önəmli töhfələr verən Azərbaycan digər regional təşkilatlarla əlaqələrin fəlsəfəsini, siyasi-diplomatik məzmununu dünya siyasətinin hədəflərinə uyğun müəyyənləşdirir.
Prezident İlham Əliyevin Vətən müharibəsi ərəfəsində və savaşın gedişində «Əl-Cəzirə»”, «Əl-Ərəbiyə»,” «TRT Haber»”, «Pervıy Kanal»”, «CNN Türk”», «Euronews»”, «CNN International»”, «Sky News»”, «RBK»”, «Haber Global”», «Haber Türk»”, «NTV»”, «France 24»… ümumiyyətlə 30-dan artıq xarici”, televiziya kanallarına, Rusiyanın TASS, RİA Novosti agentliklərinə müsahibələrinin hər biri Azərbaycanın beynəlxalaq hüquqa, qarşılıqlı anlaşma prinsipinə, etimada əsaslanan sülhsevər xarici siyasətinin dünya ictimaiyyətinə təqdimatı idi. Hətta qərəzli sualları belə real arqumentlər, tarixi həqiqətlər əsasında, qətiyyətli , siyasi hazırlıqlı lider kimi cavablandıran Prezident İlham Əliyev məntiqli açıqlamaları ilə də diqqəti cəlb etdi. İnformasiya müharibəsində də Azərbaycanın haqlı mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirdi. Ermənistanın uzun illər yürütdüyü faşist ideologiyasını, xalqımıza qarşı etnik təmizləmə, soyqırımı, dövlət terrorizmi və işğalçılıq siyasətinin acı nəticələrini dünya xalqlarına çatdırmaqla, erməni yalanlarını beynəlxalq səviyyədə ifşa etdi.
İyulun 7-də ADA Universitetində «Azərbaycanın xarici siyasəti suverenliyin bərpasından sonra: prioritetlər və çağırışlar»” mövzusunda diplomatik xidmət orqanlarının rəhbərlərinin IX müşavirəsinin açılış mərasimində qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan xarici siyasətinin bir sıra istiqamətləri, o cümlədən iqtisadiyyat, təhlükəsizlik, enerji, mədəniyyət, kommunikasiya sahələri üzrə görülmüş işlər uğurla nəticələnir. Ölkəmizin ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq gündəliyinin genişləndirilməsi, regional və beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın qarşılıqlı maraqlar əsasında möhkəmləndirilməsi, iqlim diplomatiyasının, yaşıl enerji siyasətinin beynəlxalq səviyyədə dəstəklənməsi Prezident İlham Əliyevin liderlik qətiyyətinin, siyasi iradəsinin nəticəsidir. Müşavirədə postmünaqişə dövründə bölgədə mövcud vəziyyət, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə aparılan genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri, habelə Azərbaycanla Ermənistan arasında normallaşmanı ləngidən, sülh prosesini hədələyən mövcud çağırışlar diqqətə çatdırıldı. Sülh sazişinin imzalanmasına ciddi əngəl olan Ermənistan konstitusiyasında əks olunmuş ərazi iddialarının aradan qaldırılmasının vacibliyi qeyd edildi. İki gün davam edəcək müşavirə çərçivəsində ikitərəfli və çoxtərəfli diplomatiya, iqtisadi, iqlim, enerji diplomatiyası, bağlantılar, məhkəmə prosesləri, humanitar və mədəniyyət diplomatiyası, beynəlxalq inkişafa yardım, xarici siyasətin kommunikasiyası, parlament diplomatiyası, beynəlxalq müqavilələr, diaspor fəaliyyəti, habelə diplomatik xidmət orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlı açıqlamalarda xarici siyasətimizin uğurlarından bəhs olunacaq.
Əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan, uğurla davam etdirilən Azərbaycanın xarici siyasətinin beynəlxalq səviyyədə dəstəklənməsinə nümunə göstəriləcək məqamlar çoxdur. Beynəlxalq aləmdə ən çox təmsilçisi olan Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi müddətində mühüm islahatlara imza atan, humanist təşəbbüsləri dəstəklənən, COVID29 pandemiyası dövründə xalqları və dövlətləri « peyvənd millətçiliyi»nə qarşı birg mübarizəyə səsləyən Azərbaycanın diplomatik səyləri bu gün də nümunə göstərilir. 200 ölkənin yekdil qərarı ilə ötən ilin noyabrında Azərbaycanda BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) keçirilməsi ölkəmizə hörmətin , beynəlxalq arenada möhkəmlənən mövqeyinin, siyasi müstəvidə artan rolunun ifadəsi kimi dəyərləndirildi. Respublikamızı «yaşıl artım»” ölkəsinə çevrməyi qarşısına məqsəd qoyan və hədəfə çatmaq üçün mühüm islahatlar həyata keçirən Azərbaycanda bərpaolunan və yaşıl enerji əsasında istehsal edilən elektrik enerjisinin ixracının artması kimi təşəbbüslərin tədbir iştirakçıları tərəfindən dəstəklənməsi ölkəmizin enerji diplomatiyasının coğrafiyasını daha da genişləndirir.
Azərbaycanın Müstəqillik Günündə, erməni işğalından azad edilmiş Laçında Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İlham Əliyev, Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Pakistan İslam Respublikasının Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif arasında keçirilən Zirvə görüşü İslam həmrəyliyinin nümunəsi olmaqla xarici siyasətimizin şaxələndirmə prinsipinə uyğun genişlənməsinin təzahürüdür. Zirvə görüşündə tarixi ənənələrə sadiq qalan Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan arasındakı sarsılmaz dostluğun siyasi və mənəvi təmələ əsaslandığını bildirən Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa əsaslanan hər üç ölkənin dünyada baş verən hadisələrə strateji yanaşması, iqtisadi potensialdan səmərəli istifadə regional əhəmiyyətli siyasi kursdur . «Siyasət, iqtisadiyyat, energetika, qarşılıqlı investisiyalar, nəqliyyat, müdafiə, kənd təsərrüfatı, informasiya texnologiyaları və digər sahələrdə əməkdaşlığın birgə layihələr və proqramlar vasitəsilə daha böyük sürətlə inkişaf edəcəyinə inanırıq» sözləri ilə konkret investisiya layihələri üzrə çoxşaxəli layihələrin həlli üçün birgə fəaliyyətin əhəmiyyətini diqqətə çatdıran Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, Azərbaycan və Türkiyənin əməkdaşlığı nəticəsində yalnız bölgənin deyil, geniş coğrafiyanı əhatə edən enerji xəritəsi dəyişib. Enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, bərpaolunan enerjinin istehsalı və ixracında önəmli nailiyyətlər qazanılıb. Azərbaycan və Türkiyədən keçməklə Asiya ilə Avropanı birləşdirən strateji əhəmiyyətli nəqliyyat layihələri ilə bağlı təşəbbüslərdə Pakistanın da yaxından iştirakı əməkdaşlığa əlavə töhfələr qazandırır.
Hər üç ölkənin hərbçiləri arasında keçirilən birgə təlimlər, müdafiə sahəsində əməkdaşlığı sayəsində geniş coğrafiyada sülhün və sabitliyin qarantı olan silahlı qüvvələrimizin potensialı gücləndirilib. Üç qardaş ölkənin Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirə (AQEM), habelə D-8 kimi beynəlxalq platformalarda eyni mövqeyə sadiq qalmaları, Türkiyənin terrorçuluqla mübarizə istiqamətində əldə etdiyi uğurlar bölgədə sülh və əmin-amanlıq üçün önəmli addımdır.
Zirvə görüşündə çıxış edənTürkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ötən il Astanada keçirilən Türkiyə-Azərbaycan-Pakistan üçtərəfli görüşünün əhəmiyyətini «Qarşılıqlı sevgi, hörmət və etimada əsaslanan, eyni mədəniyyət mühitindən bəhrələnən ortaq idealları bölüşən üç qardaş ölkəyik. Təxminən 350 milyon əhaliyə və 1,5 trilyon dollar iqtisadi gücə sahib ölkələrimizin arasındakı bağları daha da gücləndiririk. Birliyimizi strateji tərəfdaşlığa çevirməyə yönəlmiş hər bir addımın arxasında olduğumuzu xüsusilə vurğulamaq istəyirəm» sözləri ilə diqqətə çatdırmaqla bu birliyin, həmrəyliyin regional əhəmiyyətini, Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurası çərçivəsində möhkəmlənən tərəfdaşlığı hər üç ölkənin eyni mövqeyə malik xarici siyasətlərinin genişlənən platforması adlandırdı. Qeyd olunduğu kimi, çətinliklər qarşısında həmrəylik və birgə fəaliyyət, məqsədlərə nail olmaq üçün göstərilən qətiyyət seçim deyil, zərurətdir. Türkiyə, Azərbaycan və Pakistan arasında möhkəmlənən üçtərəfli Zirvə görüşləri, birgə əməkdaşlıq strateji əhəmiyyətə «İnkişaf Yolu”», Orta Dəhliz” və Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi” kimi layihələrə töhfə verəcək.
Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərifin «Əziz qardaşlarım, bugünkü dünyamızda ciddi çağırışlar, silahlı münaqişələr, iqlim dəyişikliyi, xəstəliklər və iqtisadi böhranlar mövcuddur. Bu səbəbdən ölkələrimiz bir araya gələrək münaqişəni rədd edir və mərhəməti seçir. Biz əminik ki, səbir və müdriklik nəticə etibarilə qalib gələcəkdir və firavanlığı təmin edəcəkdir. Bugünkü təlatümlü dünyada siyasi və təhlükəsizlik arxitekturaları, bağlantı layihələri və aparıcı texnologiyalar yeni reallığı şərtləndirir» sözləri hər üç dövlətin humanizm prinsipləri əsasında möhkəmlənən müttəfiqliyinin ifadəsi idi. Hər üç ölkə regionda sülhın tərəfdarıdır, bu siyasət gələcəkdə də dəyişilməz olaraq qalacaq.
Bu üçlüyün dəstəklənən xarici siyasətinin daha bir uğuru, sarsılmazlıq nümunəsi iyulun 4-də Xankəndi şəhərində keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə görüşü oldu. Keçən il tarixdə ilk dəfə olaraq ECO məkanında COP29 konfransının Azərbaycanda keçirilməsi, tədbirdə 197 ölkə, 70 dövlət və hökumət başçısı iştirakı, 77 min şəxsin qeydiyyatdan keçməsi Azərbaycanın uğurlu xarici siyasətinin təntənəsi kimi dəyərləndirildi.
Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi müddətində təcrübəsi, islahatları ilə diqqət çəkən Azərbaycanın təşəbbüsü ilə eyni islahatlar ECO-da da tətbiq olundu. ECO-nun Zirvə görüşündə yaddaqalan məqamlardan biri də türk dünyasını, İslam həmrəyliyini təmsil edən nümayəndələrin birgə iştirakı ilə Ermənistandan deportasiya olunmuş Qərbi azərbaycanlıların hüquqlarının təmin olunması ilə bağlı məsələnin müzakirəsi, soydaşlarımıza qarşı törədilən erməni vandalizminin beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması oldu. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Xarici İşlər Nazirləri Şurasının İstanbulda keçirilmiş iclasında Ermənistandan zorla didərgin salınmış azərbaycanlıların qayıdış hüququna dəstək ifadə edən qətnamənin bütün 57 üzv ölkənin yekdil qərarı ilə qəbul olunması yüksək qiymətləndirildi. Bu qətnamə ilə yanaşı Xarici İşlər Nazirlər Şurasının iclasın yekunlarına dair qəbul olunan «İstanbul Bəyannaməsi»”ndə indiki Ermənistan ərazisindən zorla qovulmuş azərbaycanlıların geri qayıdış hüququ təsdiqlənir və rəsmi İrəvanın Qərbi Azərbaycan İcması ilə dialoqu rədd etməsi qınanılır. Tədbirdə əldə edilmiş əsas nailiyyətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə yardımının 100 milyarddan 300 milyard ABŞ dollarına qədər artırılması, İtki və Zərər Fondunun işlək vəziyyətə gətirilməsi və karbon bazarları barədə razılaşmalar olmuşdur.
«Azərbaycanın təşəbbüsü ilə bu il ilk dəfə ECO Həftəsi keçirilir. Şuşada ECO-nun Biznes-Forumu, Ağdamda Gənclər Forumu, Laçında isə Qadınlar Forumu təşkil edilmişdir. Forumda iştirak etmiş nümayəndələr bu gün burada görülmüş işlərlə bağlı məruzələr təqdim edəcəklər» söyləməklə ECO-nun Azərbaycanda yerləşəcək Tədqiqat Mərkəzinin və Təmiz Enerji Mərkəzinin fəaliyyətə başlamasının təmin olunması istiqamətində işlərin davam etdiriləcəyini qeyd edən Prezident İlham Əliyev 2026-cı ilin Şuşa şəhərinin ECO-nun Turizm paytaxtı” elan edilməsini Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə möhkəmlənən nüfuzunun ifadəsi kimi dəyərləndirdi.
Bu gün Azərbaycan bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyini təmin edir və müxtəlif qaz boru kəmərləri vasitəsilə 12 ölkəyə təbii qaz ixracını şaxələndirmə siyasətinə uyğun genişləndirir. Bu göstəriciyə görə Qlobal Cənubun əsas mərkəzi olan Azərbaycan dünyada ön sıradadır. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri Azərbaycan ərazisindən keçir və ECO-ya üzv ölkələrin əksəriyyəti bu dəhlizlərdən istifadə edir. Yaranan bu imkanlar Azərbaycanın diplomatik səylərinin və uğurlarının nəticəsidir.
Xuraman İsmayılqızı, "İki sahil"
